-بادگیرهای ایرانی اساسا دارای سه کارکرد اصلی و مهم هستند :
الف – هدایت جریان هوا به سمت پایین با استفاده از ورودی مستقیم هوا
ب- هدایت جریان هوا به سمت بالا با استفاده از اختلاف دما و با کمک باد
ج -هدایت جریان هوا به سمت بالا تنها با استفاده از اختلاف دمای ناشی از انرژی تابشی خورشید.
در ادامه مطلب این سه کارکرد به طور کامل معرفی میشوند :
- الف -هدایت جریان هوا به سمت پایین با استفاده از ورودی مستقیم هوا:
-یکی از رایج ترین موارد استفاده از بادگیرها، خنک کردن فضای درونی خانه است؛ در این شرایط، بادگیر که به همراه یک حیاط و یک گنبد ساخته شده است، به عنوان یک سیستم تهویه استراتژیک عمل خواهد کرد.
– اینگونه بادگیرها در واقع یک برج بلند و سرپوشیده با یک دریچه در بالای خود هستند. این دریچه باز اغلب رو به جهتی ساخته می شود که بیشترین میزان وزش باد را شاهد است و لذا باد را به دام انداخته و آن را به سمت قلب ساختمان هدایت می کند تا در عین حفظ جریان هوا، فضای اندرونی خنک شود.
-بنابرین می توان گفت که این سیستم لزوما هوا را خنک نمی کند و بلکه از به جریان انداختن هوا برای ایجاد یک اثر خنک کننده استفاده می کند. این گونه بادگیرها هزاران سال است که به کار گرفته میشوند.
-بیش از نیمی از بادگیرهای ایران از این نوع می باشند. در اصطلاح معماران محلی به این نوع ، بادگیر یزدی گفته می شود. در جنوب ایران تمام بادگیرها از این نوع می باشد.
– بادگیرهای چهار طرفه با تیغه هایی به چهار کانال اصلی تقسیم بندی می شوند.
– این نوع بادگیر می تواند این نوع باد را از هر سمتی که بوزد با یکی از کانالها به داخل هدایت کند.
– بادگیرهای چهارطرفه هم با پلان مربع و هم با پلان مستطیل طراحی و ساخته شده اند. البته در جنوب ایران بادگیرهای چهارطرفه همگی با پلان مربع دیده شده اند.
- ب -هدایت جریان هوا به سمت بالا با استفاده از اختلاف دما و با کمک باد:
-اینگونه بادگیرها همراه با قنات و یا یک کانال زیرزمینی مورد استفاده قرار می گرفتند.
-در این روش، دریچه بادگیر از جهت غالب باد دور است و تنها توسط همین دریچه، هوا با استفاده از اثر کواندا به سمت بالا کشیده می شود.
-تفاوت فشار در یک طرف ساختمان باعث می شود هوا از مسیر موجود در سمت دیگر سازه تخلیه شود. هوای گرم به درون فضای تونل مانند قنات جاری شده و در تماس با زمین و آب سرد در حال عبور از قنات خنک می شود.
-این هوای خنک شده به وسیله اثر کواندا مجددا توسط بادگیر مکیده شده و در درون ساختمان به جریان در آمده و دمای کلی سازه را کاهش می دهد. تمامی این سیستم به لطف بخار آب قنات به کار خود ادامه می دهد.
- ج -هدایت جریان هوا به سمت بالا با استفاده از اختلاف دمای ناشی از انرژی تابشی خورشید:
-در یک محیط بدون باد و یا خانه بدون آب، یک بادگیر همانند یک دودکش خورشیدی عمل می کند. اینگونه بادگیرها گرادیان فشاری را ایجاد می کنند که سبب می شود هوای داغ که دارای چگالی کمتری است، به سمت بالا حرکت کند و از دریچه بالای بادگیر تخلیه شود.
-این سیستم در ترکیب با چرخه روزانه سبب می شود که هوای خنک توسط بادگیر به دام افتد، اما نهایتا دما در چنین محیطی نمی تواند پایینتر از دمای شبانه باشد.
-چنانچه اینگونه بادگیرها با خشتی ضخیم و مقاوم ساخته شوند، مقاومت خوبی در برابر انتقال حرارت داشته و قادر خواهند بود مساجد، خانه ها و فضاهایی نظیر شبستان ها را در اواسط روز خنک نموده و دمای این اماکن را تا حد زیادی کاهش دهند.
-هدایت جریان هوا به سمت بالا با استفاده اختلاف دمای ناشی از انرژی تابشی خورشید یا با کمک باد، در معماری غربی نیز به خدمت گرفته شده است که چندین محصول تجاری با الهام از نحوه عملکرد بادگیرها نمونه بارزی از آن به شمار می رود.
مطالب مشابه :
پاورپوینت بررسی عملکرد بادگیر ها و نقش باد در آن
پاورپوینت بررسی معماری پایدار در خانه های اقلیم گرم و خشک
پاورپوینت ارزش های از یاد رفته معماری ایرانی در بهینه سازی مصرف انرژی