مهندسی ارزش (3)

فهرست مطالب:

• تاریخچه مهندسی ارزش
• معرفی مهندسی ارزش
• سیر تاریخی مهندسی ارزش(۱):
• سیر تاریخی مهندسی ارزش(۲):
• تعاریف و توصیف های مرتبط با مهندسی ارزش:
• توصیه های مهندسی ارزش :
• درصد کابرد مهندسی ارزش در صنایع مختلف جهان
• جملات برتر از مهندسی ارزش:
• مهندسی ارزش کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت فرایندها
• سه واژه کلیدی در مهندسی ارزش کدامند ؟
• زمان بکارگیری مهندسی ارزش چه زمانیست ؟
• اثبات کارایی مهندسی ارزش در دنیا
• نگاهی‌ به‌ چندوچون‌ استفاده‌ از مهندسی‌ ارزش‌ در صنایع‌ مهندسی‌ ارزش؛ سنگ‌ بنای‌ اولیه‌ کیفیت‌
• تعریف‌ جامع‌ از مهندسی‌ ارزش‌
• اهداف‌ مهم‌ مهندسی‌ ارزش
• مهندسی‌ ارزش‌ و ویژگیهای‌ آن‌‌ ‌
• کیفیت‌ و مهندسی‌ ارزش‌‌
• ‌ مهندسی ارزش ابزار قدرتمند بهره وری
• معرفی کتاب جایگاه مهندسی ارزش در مدیریت پروژه

 

نمونه ای ازمطالب قرارگرفته درداخل این پاورپوینت:

معرفی مهندسی ارزش

همه ساله کشور از جانب طرحهای نیمه تمام عمرانی مبالغ بسیار هنگفتی متضرر می‌گردد. عمده این خسران به دلیل عدم تخصیص بموقع و بجای بودجه و همچنین هزینه‌های نامتناسب با کارکردهای پروژه‌ها می‌باشد. در صورتی که بتوان با اعمال روشهایی همچون مهندسی ارزش، هزینه انجام پروژه‌های کلان عمرانی را به حداقل رساند، کمک بزرگی به اتمام پروژه‌ها و بهره برداری سریع تر و موثرتر از آنها خواهد شد.

مهندسی ارزش راهی اسـت به سـوی ایجـاد تعـادل بین هزینه ها و کارکردهای یک محصول یا پروژه. مهندسی ارزش با حفظ کارکردها، روشهایی را در اختیار قرار می‌دهد که هزینه های اضافی را حذف نموده و روشهای کم هزینه تر را جایگزین روشهای قبلی می نماید. مهندسی ارزش روشی است سازمان یافته و خلاقانه که با تجزیه و تحلیل کارکردهای محصول، پروژه و خدمات به هدف موردنظر که عبارتست از تحقق کارکرد موردنظر با کمترین هزینه و بدون مصالحه درخصوص کارآیی، قابلیت اطمینان، قابلیت تعمیرات و نگهداری و کیفیت… نائل می‌َشود.

مهندسی ارزش، تکنیک مدیریتی که کارایی آن در عمل به اثبات رسیده و با برخورد سیستماتیک و نظام یافته برای ایجاد تعادل میان هزینه، اتکا پذیری و عملکرد یک محصول یا پروژه یا خدمت مورد نظر تلاش می کند. به منظور درک بهتر مهندسی ارزش مطالعه تاریخچه توسعه و تکامل مهندسی ضروری است. تاریخچه مهندسی ارزش داستان موفقیت هاست.

توسعه مفاهیم مهندسی ارزش به آقای مایلز و کارخانه جنرال الکترونیک در پایان جنگ جهانی باز می گردد. کمبود مواد اولیه در جریان جنگ جهانی دوم و بکارگیری مصالح جایگزین ارزان تر با کیفیت و کارکرد بهتر موجب گردید آقای مایلز مسئول یک طرح تحقیقاتی در این زمینه شود. برای مثال می توان به ساخت چرخنده پمپهای زیرآبی با یک سوم هزینه ولی با بهبود کیفیت وکارکرد اشاره نمود. نکته جالب این بود که در موارد زیادی بهبود کیفیت و کاهش هزینه مشاهده گردید. پس ازجنگ، مدیر بخش تدارکات Ericher و Miles برای جستجوی مکانیزهی برای نهادینه کردن افزایش کارایی هم عقیده بودند. تحقیقات از سال 1947 تا 1952 به منظور توسعه روشی برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری انجام گرفت. اولین سمینارهای مهندسی ارزش در سال 1952 در کارخانه جنرال الکترونیک برگزار شد. نیاز به کمک از کلیه بخشهای کارخانه درگیر در تولید و فروش محصول موجب سازماندهی یک تیم چند رشته ای منظورگردید. تشکیل این تیم با موفقیت آنی مواجه شد. در برخی موارد 60 تا80 درصد هزینه ها صرفه جویی  گردید ولی میزان صرفه جویی در بیشتر موارد در حدود 5 تا 10 درصد بود. با وجودیکه ابعاد موفقیت مختلف بود ولی همگی در موفقیت برنامه توافق داشتند. بعلت نقش کلیدی آقای مایلز به ایشان لقب پدر مهندسی ارزش داده شده است. در چندین سال اول تحلیل ارزش محدود به کارخانه GE بود. پس از بازدید یک آدمیرال نیروی دریایی از کارخانهGE  زمینه بکارگیری  VEدر دیگر صنایع فراهم گردید. نماینده نیروی دریایی پس از شرکت در سمینار مهندسی ارزش توصیه کرد که یک برنامه تحلیل ارزش در کارخانه های کشتی سازی آغاز شود. در سال 1954 برنامه تحلیل ارزش در سازمان کشتیرانی نیروی دریایی آغاز گردید و آنرا مهندسی ارزش نام گذاری کردند.

بدنبال نیروی دریای، نیروی هوایی و زمینی نیز برنامه های مهندسی را راه اندازی کردند. توسعه و رشد مهندسی ارزش نشان می دهد که پس از آنکه کارفرمایان مهندسی ارزش را در یک پروژه اعمال می کردند، اغلب آنرا در پروژه های دیگر هم بکارمی گرفتند. برنامه های تشویق پیمانکاران وزارت دفاع به ارائه راهکارهای برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری در ابتدا با عدم موفقیت مواجه گردید. براساس این تجربه قوانین لازم برای ایجاد انگیزش در پیمانکاران در سالهای 1963ایجاد گردید و بسیاری از شرکت یا ارائه  پیشنهادهای موثر موفق به اخذ تا 20 میلیون دلار سود بیشتر گردیدند. اولین همایش ملی VE در سال 1958 با حضور 300 نفر برگزار گردید و مقدمات تاسیس SAVE در آن سال فراهم شد. با حضور شرکتهای خارجی در همایشهای SAVE در ژاپن تشکیل گردید. در مهندسی عمران مهندسی ارزش در سالهای 1963 تا 1965 با تدوین قوانین انگیزشی برای پیمانکاران آغاز نمود و این گروه همراه با نیروی دریایی پیشگامان مهندسی ارزش در صنعت ساختمان بودند. در سال 1965 اداره عمران آمریکا USBR  که 300 سد در غرب این کشور احداث نموده است برگزاری کارگاههای مهندسی را برای آموزش پرسنل خود آغاز نمود و از سال 1966 قوانین انگیزشی پیمانکاران را بکار گرفت (Zimmeramn, et al., 1966) .مهندسی ارزش، تلاشی است سازمان یافته که با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح، از زمان شکل‌گیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راه اندازی و بهره برداری انجام می شود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهم ترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناخته شده است. مهندسی ارزش در چهارچوب مدیریت پروژه، ضمن اینکه به تمام اجزای طرح توجه می کند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمی داند. هدف مهندسی ارزش، زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهره برداری بدون افزودن بر هزینه ها یا کاستن از کیفیت کار است.

افزایش پیوسته هزینه های اجرایی و توسعه روز افزون فن آوری، حذف آن بخش از هزینه ها را که نقشی در ارتقای کیفیت ندارند و از لحاظ اجرایی نیز غیر ضروری می باشند، الزامی ساخته است. به کارگیری مهندسی ارزش در پروژه های اجرایی با توجه به پیچیدگی کارها به ویژه در طرحهای بزرگ اجرایی، می تواند به ابزار بی چون و چرای مدیریت در کنترل هزینه ها تبدیل شود. هدف این روش، از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی است که موجب تحمیل هزینه های غیر ضروری می شود، بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی طرح وارد آید. مهندسی ارزش، مجموعه ای متشکل از چندین روش فنی است که با بازنگری و تحلیل اجزای کار، قادر خواهد بود، اجرای کامل طرح را با کمترین هزینه و زمان تحقق بخشد. هزینه طرح در این مقوله نه فقط هزینه های طراحی و اجرا بلکه هزینه های مالکیت شامل بهره برداری، تعمیر و نگهداری و هزینه های مصرف در سراسر دوره عمر مفید طرح را نیز شامل می شود.
روشهای مهندسی ارزش می تواند موجب اصلاح و ارتقای کیفیت فرایندهای تولید صنعتی و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از یک پروژه اجرایی گردد. برخلاف آنچه که در صنایع تولیدی مرسوم است و می توان یک روش اصلاحی را همواره در مراحل بعدی تولید یک محصول خاص نیز اجرا کرد، در پروژه های ساختمانی که هر سازه دارای شرایط ویژه ای است، حدود به کارگیری یک روش اصلاحی مهندسی ارزش، محدود به همان پروژه است گذشته از این، امکانات صرفه جویی در هزینه های یک پروژه اجرایی نیز در مراحل مختلف آن تفاوتهای بسیار پیدا می کند. مهندسی ارزش برعکس، گردآوری اطلاعات، شناسایی عرصه های مشکل دار، پیشنهاد و تدوین روشها و طرحهای ابتکاری، پرورش اندیشه های نو و تلفیق همه جانبه دیدگاههایی را که قرار است توصیه شود، مطرح می سازد.

با آنکه روش مهندسی ارزش را می توان در تمام مراحل یک پروژه اجرایی به کارگرفت، بیشترین مزایای آن زمانی حاصل می شود که در نخستین مراحل برنامه ریزی و طراحی به کار گرفته شود. نوآوری و جنبه های کاربردی مهندسی ارزش، این روش را از روشهای سنتی و متعارف کاهش هزینه ها، متمایز می گرداند. روشهای سنتی کاهش هزینه ها، عموماً از تجربیات گذشته، نگرشها و عاداتی که جنبه تکرار به خود گرفته است، تبعیت می کند و اثری از خلاقیت در آنها دیده نمی شود.

از سال 1961 که لارنس مایلزدر کتاب ًروش های فنی تحلیل و مهندسی ارزش ً ،تحلیل ارزش را همچون دیدگاهی خلاق و سازمان یافته در جهت شناسایی و حذف هزینه های غیر ضروری ، تعریف کرد تا سال 1995 که ساکسنا و کریشنان کتاب ً مهندسی ارز ش در مدیریت پروژه ً را منتشر نمودند ، مهندسی ارزش به صورت یک روش فنی پذیرفته شده در فعالیتهای طراحی و اجرایی در بیشتر کشورها تثبیت گردید و رسمیت یافت ، به طوری که بسیاری از دست اندر‌کاران عرصه های اجرایی به ویژه طراحان ، پیمانکاران و کارفرمایان با مفاهیم و روش های فنی مهندسی ارزش آشنا شدند .

سیر تاریخی مهندسی ارزش(۱):

تحلیل ارزش به صورت یک روش فنی ویژه ، در سال های پس از جنگ جهانی دوم صورت گرفت . کار طراحی و تدوین این روش به دستور هری ارلیکر معاون فنی بخش خرید های شرکت جنرال الکتریک آغاز شد . وی معتقد بود که برخی از مواد ومصالح وطرحهای جایگزین، که به طور ضروری و به علت کمبود های زمان جنگ به کار گرفته می شدند دارای عملکرد بهتر با هزینه کمتر هستند . به دستور او در داخل شرکت و به منظور ارتقای کارایی تولید از طریق تامین مواد ، مصالح وروشهای جایگزین برای مواد و مصالح پرهزینه ، کوشش همه‌جانبه ای به عمل آمد . در سال 1947 این وظیفه برعهده لارنس مایلز مهندس ارشد شرکت جنرال‌الکتریک نهاده شد . مایلز در مورد روش ها و فنون موجود به پژوهش پرداخت و از برخی روشهای مرسوم به صورت تلفیقی با روش مرحله به مرحله خویش برای تحلیل ارزش بهره گرفت . مایلز که مبتکر و بنیانگذار مهندسی ارزش به‌شمار می رود ، یک روش رسمی رابه اجرا درآورد که در جریان آن چندین گروه از کارکنان شرکت ، عملکرد محصولات تولیدی شرکت جنرال الکتریک را بررسی میکردند . آنان به اتکای روشهای خلاق گروهی و بدون افت کارایی محصول ، تغییراتی در محصولات شرکت بوجو د آوردند و هزینه های تولید را کاهش دادند. روش تحلیل ارزش به عنوان یک استاندارد در شرکت جنرال الکتریک پذیرفته شد و به تدریج شرکت‌های دیگر و برخی سازمان های دولتی نیز این رو ش جدید را به عنوان ابزاری برای کاستن از هزینه‌های خود به کار بستند . این روش جدید ، همان مهندسی ارزش بود . با آنکه اغلب روشهای به کار گرفته شده در آن روزها تازگی نداشت ، بهره گیری از فلسفه نگرش عملکردی و کاری نو بود .

در سال 1954 دفتر کشتی سازی نیروی دریایی ، در سال 1956 ستاد مهندسی ارتش و در سال 1961 نیروی هوایی آمریکا به دنبال به کارگیری تحلیل ارزش و نتیجه بخش واقع شدن این روش در تقلیل هزینه ها ، به امکانات و تواناییهای بالقوه آن علاقمند شدند . عنوان ً تحلیل ارزش ً در این مرحله و به منظور تاکید بر جنبه‌های مهندسی به ً مهندسی ارزش ً تغییر یافت . در سال 1962 مک نامارا وزیر دفاع آمریکا ، حیثیت و اعتبار خود را بر کارگیری مهندسی ارزش متکی ساخت . مهندسی ارزش عنصر اصلی حرکت در جهت کاهش هزینه‌های دفاعی آمریکا شد . مک نامارا حرکتی بزرگ در طراحی و اجرای سیستم های برنامه ریزی متکی بر شبکه – (روشهای فنی ارزشیابی و بازنگری برنامه) و روش مسیر بحرانی) ایجاد کرد و دستور داد تا این روشها در تمام برنامه‌ریزیها و طراحیهای وزارت دفاع استفاده شود.

پیش از آغاز استفاده از مهندسی ارزش در آئین نامه تدارکات نیروهای مسلح آمریکا، کاربرد آن در عرصه ساختمان و کارهای اجرایی بسیار اندک و اتفاقی بود. ستاد مهندسی ارتش آمریکا درنخستین دهه کاربرد مهندسی ارزش حدود 200 میلیون دلار صرفه جویی کرد، که بخش عمده این صرفه جویی نیز نتیجه ارزیابی دوباره پروژه های اصلی توسط خود این ستاد بوده است. در همان دوره بیش از 2200 پیمانکار برای کاستن از هزینه ها به کمک مهندسی ارزش، پیشنهادهایی ارائه کردند که از آن میان 1400 پیشنهاد پذیرفته شد و معادل 7 میلیون دلار صرفه جویی گردید.

صنعت ساختمان تا سال 1972 به طور کلی، فقط تا حدودی به مهندسی ارزش ابراز علاقه کرده بود. در سال 1972 دوازدهمین کنفرانس سالانه ً انجمن آمریکایی مهندسان ارزش ً (Sive) بر به کارگیری تحلیل ارزش در صنعت ساختمان تأکید کرد. در سیزدهمین کنفرانس که در شیکاگو برگزار شد، بیش از نیمی از حاضران را معماران، مهندسان و پیمانکاران تشکیل می دادند. انجمن زمین شناسی آمریکا در مارس 1972، اعلام کرد که شرایط مربوط به مهندسی ارزش در اغلب قراردادهای معماری، مهندسی و مدیریت اجرا، گنجانده شده است. در سال 1974 به دعوت انجمن زمین شناسی آمریکا ً شورای سراسری مدیریت ارزش ً به منظور توسعه و هماهنگ سازی کوششهای مربوط به مهندسی ارزش، تأسیس شد.

سیر تاریخی مهندسی ارزش(۲):

چهاردهمین اجلاس ً انجمن آمریکایی مهندسان ارزش ً که در سال 1973 به تشریح دستاوردهای مهندسی ارزش پرداخت، مشخص نمود که به ازای هر یک دلار سرمایه گذاری برای اجرای مهندسی ارزش چیزی حدود 53/4 دلار صرفه جویی در هزینه های اجرایی بدست آمده است، به نحوی که از زمان به کارگیری مهندسی ارزش در آمریکا تا سال 1973 معادل 8/1 میلیارد دلار صرفه جویی شده است. این صرفه جویی تا سال 1989 به بیش از 3/4 میلیارد دلار افزایش یافته است. بازده مهندسی ارزش از سال 1973 تا سال 1995 برای هر یک دلار هزینه سرمایه گذاری شده، مبلغی حدود 15 تا 30 دلار بوده است.

آنچه از تجربیات اجرای مهندسی ارزش تا کنون حاصل شده است، کشف و تدوین برخی مفاهیم و اصول بنیادی است که اساس رشد و تکامل روشهای مهندسی ارزش قرار گرفته است. این اصول بنیادی عبارتند از:

1- بهره گیری از کارشناسان چند تخصصی برای اعمال تغییرات.

2- تکمیل تدریجی تغییرات از طریق مطالعه و بررسی عینی کار.

3- بهره گیری از یک منطق اساسی برای طرح پرسش ها.

4- برنامه ریزی انجام کار.

در طی چندین سال، روشهای فنی مهندسی ارزش همانند عرصه های به کارگیری آن، گسترش پیدا کرد. امروزه تحلیل یا مهندسی ارزش، رشته ای شناخته شده برای ارتقای ارزش تولیدات یا خدمات به شمار می رود.
فرآیند مهندسی ارزش، فرآیندی منطقی و ساختار یافته است که در آن از یک گروه کارشناس چند تخصصی برای هدفهای زیر استفاده می شود:

1- انتخاب پروژه یا محصول مناسب برای تحلیل با توجه به زمان صرف شده برای مطالعه.
2- مشخص کردن و اندازه گیری کردن ارزش جاری یک پروژه و محصول یا اجزای تشکیل دهنده آن با توجه به عملکردهایی که نیازها، هدفها و خواستهای یک پروژه را برآورد می سازد.
3- تدوین و ارزیابی گزینه های جدید برای تخمین یا ارتقای کیفیت بخشهای وابسته با هزینه کمتر.
4- انطباق گزینه جدید با بهترین راه عملی کردن آن.

گروه مهندسی ارزش از طراحان، پیمانکاران، تحلیل گران ارزش و کارفرمای یک پروژه اجرایی تشکیل می شود. این گروه گرچه در کنار یکدیگر و در پروژه ای واحد کار نمی کنند اما از لحاظ موضوع به یکدیگر مربوط بوده و با زمینه های تخصصی مجموعه نیز آشنایی دارند.

نقش گروه طراحی در به کارگیری موفقیت آمیز تحلیل ارزش، بسیار مهم است، زیرا بیشتر دست اندرکاران عرصه اجرایی بطور کامل به توانایی مهندسی ارزش پی نبرده اند و به بهره گیری عملی از روشهای فنی این تحلیل نپرداخته اند. تحلیل گر ارزش باید راههای متعادل سازی گروه را دریابد و با آنان همفکری و همدلی کند تا اعضای مجموعه به تفکر مهندسی ارزش نزدیک شوند. تحلیل گر ارزش باید با فراهم آوردن فرصت لازم برای یکایک افراد مجموعه، امکان ارائه دیدگاههای آنان را میسر سازد تا افراد بدون نگرانی از اینکه ممکن است اظهار نظر آنها چندان فنی و عملی نباشد، دیدگاههای خود را مطرح نمایند. گاهی بهترین و ارزان ترین راه حل ها از پیشنهادها و دیدگاههایی که به نظر کم ارزش و سطحی می آیند، حاصل می شود.

مهندسان مشاور در جریان طراحی و پس از ارایه طرح به سختی می پذیرند که ارزش داوری را که برای کار خود قایلند ممکن است با روشهای فنی و عملی که گروه تحلیل ارزش ارایه می دهد، ناسازگاری داشته باشد. حال آنکه مشاور و طراح هر چند که باید از بیشترین داده ها و  آمار موجود در طراحی خود استفاده کنند باز ممکن است به دلایلی به تمامی اطلاعات مورد نیاز برای تهیه مناسب ترین طرح دسترسی نداشته باشند. گذشته ازاین ،بیشترین اشکالات و نارسایی های طراحی در مرحله اجرا پیش می آید ، در مرحله ای که باز شدن جبنه های مختلف کاری عوارض پنهان و ناشناخته کار را آشکار می سازد و شرایط جدیدی را به طرح تحمیل می کند.

مهندسی مشاور باید ظرفیت پذیرش مهندسی ارزش را با ارزش هایداوری خود داشته باشد و تغییرات را به راحتی بپذیرد و تحمیل شرایط مهندسی ارزش را توهینی به موقعیت تخصصی خود تلقی نکند.

پیمانکاران ، تقریبا” همواره در حین اجرا با مسائل و مشکلات تازه ای روبرو می شوند که لزوم تغییرات در طراحی یا حتی بازنگری طراحی ضرورت پیدا می کند با آنکه بیشترین موارد به کارگیری روشهای فنی تحلیل ارزش ، در مرحله اجرا انجام می شود باید پذیرفت که موفقیت کامل این کار به توانایی پیمانکاران مجرب برای مشارکت در تحلیل ارزش بستگی دارد. یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی ، دو گانگی بین طراحی و اجرا است .

به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند به کارگیری روشهای تحلیل ارزش را تضمین کند.

کارفرما مهم ترین و اصلی ترین جنبه مشارکت کار را در حلقه تحلیل ارزش به عهده دارد. پشتیبانی فعالانه کارفرما ، ضامن موفقیت و موثر واقع شدن کار است .کارفرما برای آنکه تمایل لازم را برای انجام این پشتیبانی پیدا کند ، باید با مسوولیت های مجموعه تحیل ارزش و حدود آن مسوولیتها در چهارچوب ساختارحق الزحمه موافقت نامه طرح ، آشنا باشد . با توجه به اینکه بیش از 50 درصد از  کل بودجه برنامه ریزی شده بیشتر کشورها صرف کارهای اجرایی می شود ، از این رو مجریان طرحها متحمل هزینه های سنگینی می شوند. محدودیتهای مالی و قیمت های اجرایی که هر روز افزایش  می یابند ، بازگشت ارزش کامل پولی را که کارفرما هزینه می کند و باید به دور از هر گونه هزینه های غیر ضروری باشد ، به طور جدی مطرح ساخته است .

مهندسی ارزش به دلیل اینکه موجب کاهش هزینه های اجرایی و صرفه جویی در هزینه ها می شود ، از این رو کارفرمایان تمایل دارند تا با پرداخت حق الزحمه جداگانه ای به تحلیل گران ارزش ، همواره از حضور و تداوم فعالیت گروه تحلیل گر  ارزش در کنار خود ، بهره مند باشند.

به کارگیری مهندسی ارزش که در ابتدا از آمریکا آغاز شد با تاخیر به سایر کشورها نیز انتقال یافت . کشورهای اروپایی ، ژاپن و هند بعد از آمریکا بیشترین استفاده را از امکانات بالقوه مهندسی ارزش بردند و با تلفیق روشهای مهندسی ارزش در آمریکا با روشهای رایج  در کشورهای خود ، به صرفه جویی های قابل توجهی دست یافتند ، امکانات بالقوه به کارگیری مهندسی ارزش در طرحهای عمرانی ، زیاد است.

  تعاریف و توصیف های مرتبط با مهندسی ارزش:

• مهندسی ارزش را بازنگری خلاق و سازمان‏یافته ارزشها (Value) و هزینه‏ها (Cost) به منظور بیشینه‏کردن شاخص ارزش (Function / Cost) تعریف نموده‏اند.
• هدف مهندسی ارزش از میان برداشتن یا اصلاح هر عاملی است که موجب تحمیل هزینه‏های غیرضروری می‏شود، بی‏آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی سیستم وارد آید. دستور کار مهندسی ارزش، بهبود مداوم طراحی و اجرا است.
• مهندسی ارزش صرفا برنامه‏ای برای کاهش هزینه‏ها نیست، بلکه روشی برای حداکثر نمودن ارزش طرح ها می‏باشد، زیرا در بعضی موارد، کارفرما خواستار سهولت بهره برداری و کاهش هزینه‏ها به قیمت افزایش هزینه‏های مطالعاتی، طراحی و ساخت است.
• مهندسی ارزش با بررسی دقیق کارکرد اجزا و یافتن روش های جدیدتر و بهتر، به انجام دادن بهتر کارها کمک می‏کند.
• مهندسی ارزش تکنیکی مؤثر برای کاهش هزینه‏ها، افزایش سودآوری و بهره‏وری، بهبود کیفیت بدون کاستن از جاذبه‏های ظاهری و جلوگیری از تاثیر سوء بر محیط زیست است.
• مهندسی ارزش به کارفرما اطمینان می‏دهد که پروژه‏ها می‏توانند با بازدهی بیشتر انجام شوند.
• روش های مهندسی ارزش می‏تواند موجب اصلاح و ارتقاء کیفیت محصولات یا روش ها یا فرآیندهای تولید و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از مراحل اجرایی یک پروژه شود.
• مهندسی ارزش یا تحلیل ارزش یک تکنولوژی مدیریتی است که در پی برقراری توازن عملی میان هزینه، قابلیت اطمینان و عملکرد در یک محصول/خدمت، پروژه، فرآیند یا اجزای هر یک از آنها است.

توصیه های مهندسی ارزش :

• هزینه‏های تمام طول عمر پروژه را مد نظر قرار دهید نه فقط مقاطعی از آن را در نظر بگیرند.
• شاخص ارزش (کارکرد به هزینه)سیستم یا زیرسیستم مورد نظر را بالا ببرید
• تاثیر هر پیشنهاد مهندسی ارزش را در صورت جوابگوئی به عملکرد از نقطه نظر زمان، هزینه وکیفیت تحلیل نموده وگزارش کنید.
• در برنامه‏های مهندسی ارزش، نیازهای تصریح شده ، تلویحی و تکوینی رامورد توجه قرار دهید
• برای خلاقیت ذهنی طرفهای ذیربط و ذینفع احترام قائل شوید و برای بروز آن، فضای مناسب ایجاد کنید.
• پذیرفتن رای نهایی کارفرما در مهندسی ارزش مهم است زیرا رای نهایی از آن کارفرما است.
• مهندسی ارزش می تواند حلال مشکلات باشد، به شرط آنکه از طریق نظام طراحی، منسجم و تحت کنترل باشد و با مستندات شفاف و یکپارچه‏ای پشتیبانی شود.
• بکارگیری مهندسی ارزش با استفاده از تحلیل کارکرد عوامل و محصولات معمولا توسط یک گروه آموزش دیده و متخصص به نام گروه مهندسی ارزش صورت می‏گیرد.
• گروه مهندسی ارزش مستقل از گروه طراحی است
• متخصصین مهندسی ارزش در زمینه تحلیل پروژه‏ها از دیدگاه هزینه / کارکرد آموزش دیده‏اند
• گروه مهندسی ارزش با استفاده از دیدگاه هزینه / کارکرد به دنبالگزینه‏های طراحی هستند که واجد بهبود در زمینه عملکرد، هزینه‏های ساخت و برپایی و هزینه‏های طول عمر پروژه باشند.
• گروه مهندسی ارزش، همچنین نقطه‏ نظرات خود را در زمینه بهبود روشهای ساخت یا زمانبندی اجرا، که بر بهینه‏سازی بهره‏برداری و تعمیر و نگهداری مؤثر است به کارفرما ارائه می‏کند
• به کارگیری مهندسی ارزش با استفاده از تحلیل کارکرد عوام و محصولات معمولا توسط یک گروه آموزش دیده و متخصص به نام ” گروه مهندسی ارزش ” صورت می گیرد.

فرآیند مهندسی ارزش، فرآیندی منطقی و ساختار یافته است که در آن از یک گروه کارشناس چند تخصصی برای هدفهای زیر استفاده می شود:

1- انتخاب پروژه یا محصول مناسب برای تحلیل با توجه به زمان صرف شده برای مطالعه.

2- مشخص کردن و اندازه گیری کردن ارزش جاری یک پروژه و محصول یا اجزای تشکیل دهنده آن با توجه به عملکردهایی که نیازها، هدفها و خواستهای یک پروژه را برآورد می سازد.

3- تدوین و ارزیابی گزینه های جدید برای تخمین یا ارتقای کیفیت بخشهای وابسته با هزینه کمتر.

4- انطباق گزینه جدید با بهترین راه عملی کردن آن.گروه مهندسی ارزش از طراحان، پیمانکاران، تحلیل گران ارزش و کارفرمای یک پروژه اجرایی تشکیل می شود. این گروه گرچه در کنار یکدیگر و در پروژه ای واحد کار نمی کنند اما از لحاظ موضوع به یکدیگر مربوط بوده و با زمینه های تخصصی مجموعه نیز آشنایی دارند.نقش گروه طراحی در کاربست موفقیت آمیز تحلیل ارزش، بسیار مهم است، زیرا بیشتر دست اندرکاران عرصه اجرایی بطور کامل به توانایی مهندسی ارزش پی نبرده اند و به بهره گیری عملی از روشهای فنی این تحلیل نپرداخته اند. تحلیل گر ارزش باید راههای متعادل سازی گروه را دریابد و با آنان همفکری و همدلی کند تا اعضای مجموعه به تفکر مهندسی ارزش نزدیک شوند. تحلیل گر ارزش باید با فراهم آوردن فرصت لازم برای یکایک افراد مجموعه، امکان ارائه دیدگاههای آنان را میسر سازد تا افراد بدون نگرانی از اینکه ممکن است اظهار نظر آنها چندان فنی و عملی نباشد، دیدگاههای خود را مطرح نمایند.

گاهی بهترین و ارزان ترین راه حل ها از پیشنهادها و دیدگاههایی که به نظر کم ارزش و سطحی می آیند، حاصل          می شود. مهندسان مشاور در جریان طراحی و پس از ارائه طرح به سختی می پذیرند که ارزش داوری را که برای کار خود قایل اند ممکن است با روشهای فنی و عملی که گروه تحلیل ارزش ارائه می دهد، ناسازگاری داشته باشد. حال آنکه مشاور و طراح هر چند که باید از بیشترین داده ها و آمار موجود در طراحی خود استفاده کنند باز ممکن است به دلایلی، دسترسی به کلیه اطلاعات مورد نیاز برای تهیه مناسب‌ترین طرح را نداشته باشند. گذشته از این، بیشترین اشکالات و نارسایی های طراحی در مرحله اجرا پیش می آید، در مرحله ای که بازشدن جبه های مختلف کاری عوارض پنهان و ناشناخته کار را آشکار می‌سازد و شرایط جدیدی را به طرح تحمیل   می نماید. مهندس مشاور باید ظرفیت سازگارپذیری روشهایی را که تحلیل ارزش ارائه می دهد با ارزش های داوری خود داشته باشد و تغییرات را به راحتی بپذیرد و تحمیل شرایط و ضرورتهای تحلیل ارزش را توهینی به مقام تخصصی خود تلقی ننماید.
پیمانکاران، تقریباً همواره در حین اجرا با مسائل و مشکلات تازه ای روبرو می شوند که لزوم تغییرات در طراحی یا حتی بازنگری طراحی ضرورت می یابد با آنکه بیشترین موارد کاربست روشهای فنی تحلیل ارزش، در مرحله اجرا انجام می شود، باید پذیرفت که موفقیت کامل این کار به توانایی پیمانکاران مجرب برای مشارکت در تحلیل ارزش بستگی دارد. یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی، دوگانگی بین طراحی و اجرا است. به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند کاربست روشهای تحلیل ارزش را تضمین نماید.

یکی از مشکلات کنونی در عرصه اجرایی، دوگانگی بین طراحی و اجرا است. به رسمیت شناختن توانایی های مدیر یا سرپرست کارگاه می تواند کاربست روشهای تحلیل ارزش را تضمین نماید.کارفرما مهم ترین و اصلی ترین جنبه مشارکت کار را در حلقه تحلیل ارزش به عهده دارد. پشتیبانی فعالانه کارفرما، ضامن موفقیت و مؤثر واقع شدن کار است. کارفرما برای آنکه تمایل لازم را برای انجام این پشتیبانی پیدا کند، باید با مسئولیت های مجموعه تحلیل ارزش و حدود آ“ مسئولیتها در چهارچوب ساختار حق الزحمه ای موافقت نامه طرح، آشنا باشد. با توجه به اینکه بیش از 50 درصد از کل بودجه برنامه ریزی شده بیشتر کشورها صرف کارهای اجرایی می شود، از این رو مجریان طرحها و پروژه ها، متحمل هزینه های بس سنگینی می شوند. محدودیتهای مالی و قیمت های اجرایی که هر روز افزایش می‌یابند، بازگشت ارزش کامل پولی را که کارفرما هزینه می نماید و باید به دور از هر گونه هزینه های غیر ضروری باشد، به طورجدی مطرح ساخته است. مهندسی ارزش یکی از ابزارهای مؤثر برای دستیابی به اجرای طرحها با کمترین هزینه، همراه با اطمینان بخشی طرح، سودمندی، قابلیت تعمیر و نگهداری و حفظ جنبه های زیبایی کار است. مهندسی ارزش چون موجب کاهش هزینه های اجرایی و صرفه جویی در هزینه ها می شود، از این رو کارفرمایان تمایل دارند تا با پرداخت حق الزحمه جداگانه ای به تحلیل گران ارزش، همواره از حضور و تداوم فعالیت گروه تحلیل گر ارزش در کنار خود، بهره مند باشند.

کاربست مهندسی ارزش که در ابتدا از آمریکا آغاز شد با تأخیر به سایر کشورها نیز انتقال یافت. کشورهای اروپایی، ژاپن و هند بعد از آمریکا بیشترین استفاده را از امکانات بالقوه مهندسی ارزش بردند و با تلفیق روشهای مهندسی ارزش در آمریکا با روشهای رایج در کشورهای خود، به صرفه جویی های قابل توجه ای دست یافتند. امکانات بالقوه کاربست مهندسی ارزش در طرحهای عمرانی، بیکران است. پیشگامان این روش، راه را علامت گذاری و مشخص کرده اند. کشور ما هنوز در ابتدای راه قرار دارد، کارهای بسیاری باید انجام شود تا بتوان گفت دست اندر کاران عرصه های اجرایی کشور ما نیز از فرصت هایی که توسط مهندسی ارزش در کاستن از هزینه طرحها و پروژه ها فراهم می شود، بیشترین بهره و فایده را خواهند برد.

مهندسی ارزش کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت فرایندها

تهیه کننده: موسسه ی مطالعات نوآوری و فناوری ایران

اشتهای سیری ناپذیر انسان برای کمال خواهی و علاقه ی وصف نشدنی او به بهبود، نتیجهای جز حرکت در مسیر بهتر و بهتر شدن از دیروز در پی ندارد. لحظهای توقف میتواند دیگری را به جایگاه اول خواسته شدن از سوی مشتری برساند. انجام بهتر هر کار، ارائه ی بهتر هر محصول یا خدمتی و بهتر به ثمر رساندن پروژهها، همگی به واسطه ی بکارگیری مهندسی ارزش شدنی هستند.

چه در عصر کارایی و بهرهوری و چه در دوران تمرکز بر کیفیت و چه آنگاه که تفکر رایج در پی انعطاف پذیری و رقابت آمیزی و حتی فراتر از اینها در دوره ی نوآوری، مهندسی ارزش تکنیک ساده، مستقل و زیبایی است که میتواند سازمانها را به موفقیت برساند. چرا که در هر مرحله، مسالهای برای حل شدن و شیوهای نیازمند بهبود یافتن وجود دارد. در هر شرایط تیم مهندسی ارزش تلاش میکند تا به مشتری خود بهبودی بیتردید را پیشنهاد دهد.

مهمترین تفاوت مهندسی ارزش نسبت به دیگر تکنیکهای مشابه را باید در رویکرد کارکردگرای آن جستجو کرد.

پس از این وجه تمایز، تفکر خلاق و الزام کارتیمی است که این متدولوژی را زبانزد میکند. بیش از 60 سال است که دنیا در حال بکارگیری این متدولوژی ساده و در عین حال قدرتمند است و هنوز هستند کشورها و سازمانهایی که به تازگی با آن آشنا میشوند با این همه، قلب کارکرد و روح خلاقیت مهندسی ارزش در کنار انجام ضربتی آن، همچنان به کشورها و سازمانهای کهنه کار منفعت رسانی میکند و ایشان را در کاهش هزینه و بهبود کیفیت یاری میرساند. در بسیاری از موارد انجام صفر تا صد مهندسی ارزش حتی کمتر از یک ماه زمان میبرد و در پایان نیز محاسبه ی صرفه جوییهای اقتصادی آن کاملا محسوس، کمی و قابل اتکا است.

سال 1946 پس از جنگ جهانی دوم بود که مهندس ارشد و مدیر تدارکات کمپانی بزرگ جنرال الکتریک در آمریکا، محدودیت جدی کمبود منابع را نپذیرفت و برای یافتن راه چاره تلاش کرد. محدودیتهای مختلف ناشی از جنگ، اجازه تولید محصولات با کیفیت و با قیمت تمام شدهی مطلوب مشتری را نمیداد. به نظر، چاره ای جز کنار آمدن با این شرایط طبیعی و صبر کردن برای بهبود اوضاع بازار وجود نداشت. اما لورنس دلاس مایلز، ایدهای در ذهن خود داشت که او را به جور دیگر نگاه کردن سوق میداد.

تحلیلهای منطقی مایلز در مورد سرفصلهای مالی تولید محصولات، نخستینبار، تحلیل ارزش نام گرفت. او بیان کرد که آنچه مشتری میخواهد خود محصول نیست، بلکه راهحلی است برای برآورده نیازش. نیاز مشتری نیز به واسطه ی انجام کاری صورت میگیرد که محصول ارائه شده به او انجام میدهد. بدینترتیب وی مفهوم کارکرد را تعریف کرد و به صراحت بیان داشت که تمام هزینه ها برای انجام کارکردها است. از منظر این دریچه ی جدید تفکر به هزینه ها، شرکت وی توانست محصولات خود را با قیمت پایینتر و با کیفیت بالاتر به بازار ارائه کند. رفته رفته رویکرد تحلیل ارزش جنرال الکتریک زبانزد شد و مجموعه های نظامی آمریکا و سالهای بعد دیگر کشورها نیز آن را بکار بستند.

به عنوان بزرگترین مجموعه ی صنفی و (SAVE International) آنچه انجمن بین المللی مهندسین ارزش آمریکا علمی مروج مهندسی ارزش در دنیا، بر آن تاکید دارد توسعهی بکارگیری متدولوژی و مفهوم مدیریت ارزش در زمینه های مختلف است؛ از عمران و سازه گرفته تا خدمات و فناوری اطلاعات. اعضای متخصص انجمن، استفاده های متعدد از متدولوژی ساده و قدرتمند مهندسی ارزش در پروژههای بزرگ و محصولات کوچک را تجربه کرده اند.

انجام مطالعه ی مهندسی ارزش همواره با صرفه ی اقتصادی همراه بوده است. نمونه های واقعی بسیاری در ایران و کشورهای مختلف دنیا وجود دارد که نشان میدهد هر یک واحد مالی هزینه کردن برای انجام مهندسی ارزش، دهها و صدها برابر کاهش هزینه و صرفه جویی در نتیجه را به دنبال داشته است. همچنین به استناد آمار و گزارشها میتوان تاکید داشت که انجام صحیح مهندسی ارزش با اتکا به متدولوژی علمی آن، به طور حتم حفظ یا ارتقای کیفیت را به دنبال دارد.

مهندسی ارزش را میتوان به اختصار در سه لایه مرور کرد:

-1 فلسفه: بهبود ارزش کالا، خدمت، محصول و یا پروژه ی سخت افزاری و نرم افزاری از طریق جستجوی شیوه های مختلف انجام کارکرد (های) اصلی آن. به تعبیر دیگر: ممارست همیشگی برای کاهش هزینه و حفظ یا ارتقای کیفیت، همراه با بهرهمندی از خرد جمعی، تفکر خلاق و دانش روز با اتکا به متدولوژی ساده ولی قوی مهندسی ارزش.

-2 متدولوژی: مهندسی ارزش در 3 مرحلهی کلی و 6 فاز استاندارد تعریف و حل مساله را دنبال میکند. 3 مرحله (Post و مطالعه ی تکمیلی (Value Study) مطالعه ی ارزش ،(Pre-Study) این متدولوژی عبارتند از: پیش مطالعه مرحله ی مطالعه ارزش که با نام مهندسی ارزش معروف است خود دارای 6 فاز استاندارد است: فاز .Study) ،(Evaluation) ارزیابی ،(Creativity) خلاقیت ،(Function Analysis) تحلیل کارکرد ،(Information) اطلاعات .(Presentation) و ارائه (Development) توسعه

-3 ابزار: مهندسی ارزش برای کامل بودن فرایند خود از ابزارهای مختلف و سادهای استفاده میکند. برخی ابزارهای آن تحلیلی هستند و میتوان مشترکات زیادی را بین ابزارهای درونی این متدولوژی با و مدیریت کیفیت جامع و مباحث مهندسی صنایع یافت. تحلیل پارتو، تکنیکهای خلاقیت، مدلهای اقتصاد مهندسی، نوآوری (TQM) از (FAST) نظامیافته، آنالیزهای تصمیم گیری چندمتغیره چندمعیاره، نمودار تکنیک تحلیل سیستمی کارکرد جمله ابزارهایی هستند که توسط متخصصان مهندسی ارزش بکار میروند.

پیاده سازی و آموزش مهندسی ارزش در سطوح استاندارد در سراسر جهان دنبال میشود. این امر باعث شده تا انتقال تجربیات آن از طریق کارگاههای آموزشی همراه با انجام مطالعه موردی واقعی، به سادگی انجام پذیرد.

شرکتهای ایرانی از سال 1380 به این تکنیک روی آوردهاند و برای حل مسائل تکنیکی و خدماتی خود در سطوح کارشناسی و مدیریتی از آن استفاده میکنند. این متدولوژی در مباحث علمی و اجرایی مدیریت پروژه نیز بسیار مورد تاکید است.

دنیای امروز، مهندسی ارزش را به عنوان یک تفکر غالب در طراحی هر چیز جدید، همواره مدنظر دارد و تلاش میکند به بکارگیری تلفیقی آن با دیگر تکنیکهای حل مساله، دستاوردهای به مراتب کم هزینه تر و با ارزشتری را ارائه دهد.

مهندسی ارزش از جدیدترین راهکارها برای کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت در انجام امور فنی و مهندسی است. به دیگر سخن، هدف مهندسی ارزش از میان برداشتن یا اصلاح عاملی است که باعث تحمیل هزینه های غیر ضروری به اجرای پروژه و یا طرح صنعتی و فنی می شود بدون آنکه آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی سیستم وارد کند. در مقاله زیر که به وسیله مهندس معصومه لاجوردی کارشناس دفتر فنی توزیع شرکت مهندسین دانشمند برق اصفهان تنظیم تدوین و از سوی روابط عمومی برق منطقه ای اصفهان ارسال شده است ویژگیهای مهندسی ارزش و تعاریف مربوط به آن را مورد بازبینی و ارزیابی قرار می هد.

• مهندسی ارزش را بازنگری خلاق و سازمان یافته ارزشها ( Value ) و هزینه ها (cost )  به منظور بیشینه کردن شاخص ( cost / function ) کرده اند.

– مهندسی ارزش صرفا” برنامه ای برای کاهش هزینه ها نیست ، بلکه روشی برای حداکثر کردن ارزش طرح ها است ، زیرا در بعضی موارد ، کارفرما خواستار سهولت بهره برداری و کاهش هزینه ها به قیمت افزایش هزینه های مطالعاتی ، طراحی و ساخت است.

– مهندسی ارزش با بررسی دقیق کارکرد اجزا و یافتن روش های جدیدتر و بهتر ، به انجام دادن بهتر کارها کمک می کند.

– مهندس ارزش، تکنیکی موثر برای کاهش هزینه ها، افزایش سودآوری و بهره وری، بهبود کیفیت بدون کاستن از جاذبه های ظاهری و جلوگیری از تاثیر سوء بر محیط زیست است.

– مهندسی ارزش به کارفرما اطمینان می دهد که طرحها می توانند با بازدهی بیشتر انجام شوند.

– روش های مهندسی ارزش می تواند موجب اصلاح و ارتقا کیفیت محصولات یا روش ها یا فرآیندهای تولید و انجام طراحی های جدید در هر مرحله از مراحل اجرایی یک طرح شود.

– مهندسی ارزش یا تحلیل ارزش نوعی فن آوری مدیریتی است که در پی برقراری توازن عملی میان هزینه ، قابلیت اطمینان و عملکرد در یک محصول / خدمت ، پروژه ، فرایند یا اجزای هر یک از آن ها است .

سه واژه کلیدی در مهندسی ارزش کدامند ؟

ارزش (Value) : اصطلاح ارزش برای مفاهیم مختلف کاربرد دارد و ممکن است با قیمت پولی و یا هزینه مورد سوء تعبیر قرار گیرد . اگر یک محصول نیازهای کامل یک خریدار را در ارتباط با آن محصول برآورده نکند ارزش آن محصول متناسب با قیمت آن نیست . ارزش یک محصول از دیدگاه فروشنده و خریدار متفاوت است و حتی ممکن است استفاده‌کننده‌های مختلف بین مفهوم آن اختلاف‌نظر داشته باشند ؛ به عنوان مثال ارزش یک پیچ‌‌گوشتی از دید یک مکانیک با خانم خانه‌دار متفاوت است . به طور معمول هنگام بحث از ارزش هفت سطح متفاوت از ارزش وجود دارد :

1 – اقتصادی 2 – اخلاقی 3 – اجتماعی 4 – مذهبی 5 – قضائی 6 – زیبایی شناختی .
مهندسی ارزش معمولا مرتبط با ارزش اقتصادی است که این‌چنین تعریف می‌شود :
کمترین هزینه برای فراهم کردن وظیفه-سرویس مورد‌نیاز در زمان و مکان مطلوب و با کیفیت مورد نظر ؛ در ساده‌ترین شکل ارزش برابر است با بها تقسیم بر هزینه .
بها (Worth) : در فرهنگ لغت ، بها این چنین تعریف می‌شود : ارزشِ چیزیست که با کیفیت و یا اعتباری که همراه خود دارد اندازه گیری می‌شود ؛ به بیان دیگرکمترین هزینه‌ای که به وسیله آن عملکرد اساسی یک جزء کاری قابل دسترسی است . بها متفاوت با هزینه (به عنوان کمیتی در واحد زمان) است ؛ آنالیز ارزش با شناسایی کارکرد محصول-خدمات و اندازه‌گیری قابل‌قبول بودن کارکرد آن برای استفاده‌کننده ادامه می‌یابــد . این عمل می‌تواند با جمع آوری داده‌های آماری و اعتبارسنجی آن با پاسخگویی به سوالهای زیر از دید مصــــــرف کننده حاصل گردد :

هزینه دستیابی به این کارکرد با طراحی فعلی چه میزان است ؟

به نظر شما با توجه به عملکرد این کارکرد ، هزینه آن باید به چه میزان باشد؟

هزینه دستیابی به این کارکرد ، اگر مورد جایگزین وجود داشته باشد چه مقدار است ؟
هزینه (Cost): هزینه نیازمند تعیین دقیق است و عبارت است از مجموع نیروی انسانی ، مواد ، نگهداری و هزینه‌های غیر مستقیم موردنیاز برای تولید یک محصول و نگهداری آن در طول عمر محصول است . به عبارت دیگر ، هزینه برای طول عمر یک محصول یا خدمات مدنظر است .

زمان بکارگیری مهندسی ارزش چه زمانیست ؟

محدوده کار مهندسی ارزش بستگی به اندازه و پیچیدگی پروژه دارد . بالاترین میزان برگشت می‌تواند زمانی انجام گیرد که در اولین مرحله از عمر پروژه قرار داریم ؛ می‌توان گفت در فاز اولیه طراحی اجرای مهندسی ارزش بسیار موثر است ، چرا که نظریه‌ها هنوز به صورت مفاهیم وجود دارند . کارفرما و طراح در این مرحله در تصمیمات خود انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و تغییرات ، آثار کمتری بر برنامه زمانبندی پروژه دارد . در این مرحله که کارفرما و مشاور در حال بررسی بودجه پروژه هستند انجام مطالعه مهندسی ارزش می‌تواند برای شناسایی عناصر هزینه بر قبل از تصویب بودجه نهایی موثر باشد . مطالعات مهندسی ارزش برای پروژه‌های ساخت ، زمانی انجام می‌گیرد که حدود سی‌درصد از طراحی پیش رفته باشد ؛ به عبارت دیگر ، طراحی نیمه‌تمام را باید مهندسی ارزش کرد . به طور کلی می‌توان گفت قبل از اینکه تصمیمات مهم در طراحی اتخاذ شود مهندسی ارزش توصیه می‌شود و در آن زمان بیشترین اثر را روی هزینه‌ها دارد .

هر پروژه به طور معمول 5 مرحله توسعه دارد :

1- فرموله کردن مفاهیم (مشخص کردن عملکرد)

2- مرحله طراحی اولیه

3- مرحله طراحی نهائی

4- مرحله ساخت

5- مرحله عملیات

حال به تشریح هر یک از این مراحل خواهیم پرداخت :

1- مرحله فرموله‌کردن مفاهیم : هدف از فاز فرموله‌کردن مفهومی تبدیل (ترجمه) نیازمندیهای کلی (عمومی) به مشخصات عملکردی است . در بیشتر موارد هنوز تصویر کاملی از پروژه نهایی شناخته نشده است ، بدین‌مفهوم که تصمیمات هنوز در شرایط نامشخص هستند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز در جهت تهیه ورودی برای نیل به کارکردها به نحوی است که در کمترین هزینه انجام یابد .

2- فاز طراحی اولیه : در خلال این فاز ، مفاهیم تعریف و مشخصات طراحی شروع شده‌اند . اطلاعات جزئی و کافی برای بیان همه چیزهای کمی و هزینه‌ها در جهت برنامه‌ها ارائه شده است . حال زمان مناسبی برای پرسش از خصوصیات عملکرد و اصلاح آنها در صورت لزوم می‌باشد . یک مطالعه مهندسی ارزش که نیازمند آنالیز ، خصوصیات فنی و طراحی وظایف است می‌تواند برای گزینه‌های جایگزین مشخص و پیشنهاد برای بهبود ارزش باشد .

3- فاز طراحی نهائی : در ضمن این فاز ، جزئیات مشخصات طراحی فرموله و برنامه‌ریزیها انجام شده‌اند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز معمولا محدود به حذف جزئیات مرتبط با محدودیتهای غیرضروری و زائد است . معمولا طراحی مجدد در این مرحله نمی‌تواند به صورت موثر و اقتصادی انجام گیرد مگر آنکه پتانسیل صرفه‌جویی طول عمر محصول به اندازه کافی برای تعدیل هزینه‌ها بزرگ باشد .

4- مرحله ساخت : در ضمن فاز ساخت ، مهندسی ارزش برای بازبینی مشخصات و نیازمندیهای قراردادی و سفارش در تغییرات بکار می‌رود . زمانیکه تغییر در سفارشات تمایل به افزایش هزینه‌های قرارداد دارد آنگاه بایستی آنالیز ارزش را برای تسهیل در پیدا کردن راه‌حلهای با هزینه کمتر و جلوگیری از افزایش عملکرد غیرضروری اعمال کرد. 3- فاز طراحی نهائی : در ضمن این فاز ، جزئیات مشخصات طراحی فرموله و برنامه‌ریزیها انجام شده‌اند . تلاش مهندسی ارزش در این فاز معمولا محدود به حذف جزئیات مرتبط با محدودیتهای غیرضروری و زائد است . معمولا طراحی مجدد در این مرحله نمی‌تواند به صورت موثر و اقتصادی انجام گیرد مگر آنکه پتانسیل صرفه‌جویی طول عمر محصول به اندازه کافی برای تعدیل هزینه‌ها بزرگ باشد .

5- مرحله عملیاتی و نگهداری : مطالعه مهندسی ارزش در این فاز به عنوان فرصتی برای ایجاد تغییر پیشنهاد می‌شود که در مراحل قبل مقدور نبودند (شاید ناشی از کمبود زمان و یا دیگر محدودیتها باشد) . نتایج مطالعه مهندسی ارزش در این فاز صرفه‌جویی هزینه با توسعه طول عمر آن از طریق استفاده از مواد جدید ، فرایند و یا طراحی ، کاهش هزینــــه تعمیرات ، صرفه جویی در انرژی و دیگر هزینه‌های عملیاتی است .

اجرای مهندسی ارزش برای یافتن پاسخ به این سوال است که چه راه حل دیگری کارکرد موردنظر ، فرایند ، محصول و یا اجرای آن را با هزینه کمتری محقق می‌سازد . بنابراین ، هرچه از زمان عمر پروژه بگذرد پتانسیل کاهش هزینه کم می‌شود و در نهایت می‌توان چنین گفت که تیم طراحـی بیشترین اثر را روی صرفه‌جویی هزینه دارد

اثبات کارایی مهندسی ارزش در دنیا 

در کشور ژاپن از 698 شرکت که مورد بررسی قرار گرفته اند ، حدود 71 درصد، مهندسی ارزش را در تولید محصولات و ارایه خدمات خود استفاده کرده اند . در آمریکا و کانادا استفاده از متدولوژی ارزش در صنایع عمده ، عمومیت داشته و در  طرح های عمومی ( دولتی ) اجباری است . مهندسی ارزش در دایره عمران آمریکا در بین سالهای 1996 تا 2000 بیش از 35 میلیارد دلار صرفه جویی در پی داشته و از 55 میلیارد دلار هزینه اضافی نیز جلوگیری کرده است ( در حدود درآمد نفتی ایران در همین مدت ) در حالیکه 85 درصد درآمد عربستان ، به عنوان ثروتمندترین کشور عربی ، از فروش نفت حاصل می شود ، بیش از بیست سال است که مهندسی ارزش را در دستور کار خود قرار داده است.

نگاهی‌ به‌ چندوچون‌ استفاده‌ از مهندسی‌ ارزش‌ در صنایع‌ مهندسی‌ ارزش؛ سنگ‌ بنای‌ اولیه‌ کیفیت‌

مهندسی‌ ارزش‌ یک‌ صحبت‌ جدید نیست‌ بلکه‌ بیش‌ از 50 سال‌ است‌ که‌ این‌ موضوع‌ به‌ عنوان‌ یک‌ تکنیک‌ مهندسی‌ صنایع‌ مطرح‌ شده‌ است.اینکه‌ مهندسی‌ ارزش‌ چه‌ چیزی‌ است‌ و چه‌ چیزی‌ نیست‌ بهتر است‌ بگوییم؛ این‌ روش‌ نسبتهای‌ فراتر از انتظارات‌ را بیش‌ از آنچه‌ که‌ قابلیتهای‌ ما بیانگر آن‌ است‌ به‌ ما نشان‌ می‌دهد.با دیدن‌ ارزشها برای‌ مشتری‌ به‌ عنوان‌ شروع، ممکن‌ است‌ ساختار سازمانها و فرایندها متفاوت‌ با آن‌ چیزی‌ که‌ الان‌ وجود دارد باشد.متاسفانه‌ در کشور ما شاخصهای‌ آموزش‌ که‌ معنای‌ آن‌ میزان‌ بازدهی‌ فارغ‌التحصیلان‌ است، وجود ندارد. شاخصهای‌ دیگری‌ در مبانی‌ آکادمیک‌ باید درنظر گرفته‌ شود.
سابقه‌ اجرایی‌ مهندسی‌ ارزش‌ در ایران‌ حدود یک‌ دهه‌ است‌ اما در قانون‌ برنامه‌ سوم‌ توسعه‌ اقتصادی، اجتماعی‌ و فرهنگی‌ قانون‌گذار نسبت‌ به‌ ضرورت‌ به‌ کارگیری‌ آن‌ در پروژه‌ها تصریح‌ کرده‌ است.محصولی‌ با کیفیت‌ مطلوب‌ مشتری‌ و قابل‌ اعتماد به‌ دست‌ می‌آید که‌ ازنظر بازاریابی‌ حائزاهمیت‌ باشد.در بخش‌ حمل‌ونقل‌ در ایران‌ (که‌ 15 درصدGDP را تشکیل‌ می‌دهد) و در برنامه‌ریزی‌ و اجرای‌ پروژه‌های‌ ترابری‌ اعم‌ از نرم‌افزاری‌ یا سخت‌افزاری، مهندسان‌ مشاور و پیمانکاران‌ از روش‌ مهندسی‌ ارزش‌ استفاده‌ می‌کنند.در طرح‌ کانال‌ کنترل‌ سیلاب‌ رامشیر در استان‌ خوزستان‌ و نیز در شبکه‌ آبیاری‌ و زهکشی‌ تجن‌ مازندران‌ از روش‌ مهندسی‌ ارزش‌ برای‌ اصلاح‌ کانال‌ و دستیابی‌ به‌ صرفه‌جویی‌ در هزینه‌ها بهره‌ گرفته‌اند.

از مهمترین‌ اهداف‌ مهندسی‌ ارزش‌ توجه‌ به‌ حفظ‌ کارکردهای‌ اصلی‌ هر فعالیت، کمک‌ به‌ موجه‌ شدن‌ اجرای‌ برخی‌ از پروژه‌ها و جلوگیری‌ از اتلاف‌ منابع‌ برگشت‌ناپذیر است.

وجود درک‌ متقابل‌ در کارها میان‌ مشاوران، کارفرمایان‌ و پیمانکاران‌ و ایجاد تصمیم‌گیری‌ مشترک‌ در پروژه‌ها، از شاخصهای‌ مهم‌ بکارگیری‌ علم‌ مهندسی‌ ارزش‌ است.تکیه‌ بر فعالیت‌ و کار تیمی‌ موضوع‌ مهمی‌ است‌ که‌ در مهندسی‌ ارزش‌ بر آن‌ تاکید می‌شود تا به‌ حداکثر موفقیت‌ دست‌ یابند.مهندسی‌ ارزش، به‌عنوان‌ یک‌ تکنیک‌ کارآمد به‌منظور برآورده‌ساختن‌ اهداف‌ پروژه‌ با حداقل‌ هزینه‌ و حفظ‌ کیفیت، جایگاه‌ مناسب‌تری‌ نسبت‌ به‌ سایر تکنیک‌ها در مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ پروژه‌ها به‌ خود اختصاص‌ داده‌ است.
مهندسی‌ ارزش‌ کوشش‌ سازمان‌یافته‌ و گروهی‌ برای‌ تحلیل‌ عملکرد سیستم‌ها، تجهیزات‌ و خدمات‌ به‌ موسسات‌ به‌ منظور دسترسی‌ به‌ عملکرد واقعی‌ و با حداقل‌ هزینه‌ در طول‌ عمر پروژه‌ است.توجه‌ و تمرکز بر عملکرد اصلی‌ و بکارگیری‌ روشهای‌ خلاقانه‌ ازطریق‌ هم‌اندیشی‌ گروهی‌ برای‌ ارتقای‌ عملکرد و پرهیز از عملکردهای‌ نامطلوب، از ویژگیهای‌ برجسته‌ این‌ روش‌ می‌باشد.
درحال‌ حاضر فرایند مهندسی‌ ارزش‌ در همه‌ کشورهای‌ صنعتی‌ و حتی‌ کشورهای‌ حاشیه‌ خلیج‌ فارس‌ دارای‌ رشد چشمگیری‌ بوده‌ است‌ و یکی‌ از ارکان‌ مهم‌ در فرایند طراحی‌ و اجرای‌ پروژه‌های‌ صنعتی‌ و عمرانی‌ به‌شمار می‌رود.
درحال‌ حاضر بسیاری‌ از پروژه‌های‌ صنعتی‌ به‌ علت‌ کمبود اعتبارات‌ مالی‌ عملاً‌ راکد مانده‌اند که‌ درصورت‌ بکارگیری‌ مناسب‌ تکنیکهای‌ مهندسی‌ ارزش‌ چه‌ بسا بسیاری‌ از آن‌ها تکمیل‌ و راه‌اندازی‌ شوند. از ویژگیهای‌ برتر مهندسی‌ ارزش‌ می‌توان‌ به‌ افزایش‌ و تقویت‌ کارگروهی، تقویت‌ رویکرد کلان‌نگری‌ به‌ پروژه‌ها و بهبود کیفیت‌ محصولات‌ است.

روش‌شناسی‌ ارزش‌ را می‌توان‌ در زیربخشهای‌ صنعت‌ بویژه‌ صنایع‌ بزرگ‌ مانند خودروسازی‌ نفت‌ و حمل‌ونقل‌ مورداستفاده‌ قرار داد.
مهندسی‌ ارزش‌ فرایندی‌ برای‌ دستیابی‌ به‌ بهترین‌ نتیجه‌ ممکن‌ است‌ به‌ گونه‌ای‌ که‌ کیفیت، ایمنی، قابلیت‌ اعتماد و قابلیت‌ تغییر با هر واحد پولی‌ که‌ هزینه‌ می‌گردد، بهبود یابد.

اشاره:‌ ‌مهندسی‌ ارزش‌ علمی‌ جدید است‌ که‌ مدتی‌ بطور جدی‌ در صنایع‌ و در میان‌ مدیران‌ صنعتی‌ کشورمان‌ موردتوجه‌ قرار گرفته‌ است. درحالی‌ که‌ بیش‌ از نیم‌ قرن‌ است‌ در کشورهای‌ صنعتی‌ یعنی‌ از نیمه‌ دوم‌ قرن‌ گذشته، آغاز شده‌ است.
این‌ علم‌ که‌ در بدو پیدایش‌ با نام‌ مهندسی‌ تجزیه‌ وتحلیل‌VALUE ANALYSIS) ) شناخته‌ شد امروز به‌ عنوان‌ یک‌ روش‌ علمی، سنگ‌بنای‌ اولیه‌ افزایش‌ کیفیت‌ در فرایند تولیدی‌ و صنعتی‌ به‌حساب‌ می‌آید، و به‌ مهندسی‌ ارزش‌ در صنایع‌ و در بحثهای‌ تئوریک‌ به‌(VALUE METHODOLOGY) معروف‌ است.

ازجمله‌ نتایج‌ مثبتی‌ که‌ مهندسی‌ ارزش‌ برجای‌ گذاشته‌ است، معنابخشیدن‌ به‌ کارکردهای‌ پروژه‌های‌ صنعتی‌ بویژه‌ پروژه‌های‌ بزرگ‌ و مادر است.‌ ‌وقتی‌ که‌ در سال‌ 1950 میلادی‌ آقای‌ «لارن‌ مایز» (پدر علم‌ مهندسی‌ ارزش)، این‌ علم‌ را پایه‌ریزی‌ کرد، هرگز فکر نمی‌کرد که‌ روزی‌ جهان‌ صنعتی‌ به‌ نقطه‌ای‌ برسد که‌ علم‌ ابداعی‌ او را در فرایند تولید و افزایش‌ کیفیت‌ محصولات، رضایت‌ مشتریان، کاهش‌ زمان‌ انجام‌ پروژه‌های‌ صنعتی‌ و نیز کاهش‌ هزینه‌ها کاملاً‌ دخالت‌ دهند و از آن‌ بهره‌مند شوند. ‌ ‌برطبق‌ تعریف‌ ارائه‌ شده‌ ازطرف‌ انجمن‌ بین‌المللی‌ مهندسی‌ ارزش، مهندسی‌ ارزش‌ عبارت‌ از بکارگیری‌ سیستماتیک‌ روشهای‌ مشخص‌ و خلاقانه‌ برپایه‌ کار تیمی‌ که‌ هدف‌ از آن‌ شناسایی‌ و حذف‌ هزینه‌های‌ غیرضروری‌ و افزایش‌ کیفیت‌ و کارائی‌ یک‌ محصول‌ یا خدمت‌ درطول‌ عمر آن، می‌باشد.‌ ‌به‌ عبارت‌ دیگر هدف‌ از مطالعات‌ مهندسی‌ ارزش‌ کاهش‌ هزینه‌های‌ طول‌ عمر و افزایش‌ کیفیت‌ و کارایی‌ می‌باشد به‌نحوی‌ که‌ کارکردهای‌ اصلی‌ یک‌ پروژه‌ حفظ‌ گردد.
‌ ‌تجربیات‌ نشان‌دهنده‌ این‌ امر است‌ که‌ بازگشت‌ سرمایه‌(R.O.R) در مهندسی‌ ارزش‌ به‌طور متوسط‌ 20:1 می‌باشد. به‌ عبارت‌ دیگر به‌ ازای‌ هر دلار سرمایه‌گذاری‌ شده‌ در بخش‌ مهندسی‌ ارزش، 20 دلار صرفه‌جویی‌ در کل‌ پروژه‌ مشاهده‌ شده‌ است.

‌امروز در بسیاری‌ از کشورهای‌ توسعه‌یافته‌ مانند ژاپن، انگلستان‌ و آمریکا، آنچنان‌ مهندسی‌ ارزش‌ را با روند و چرخه‌ تولیدی‌ و صنعتی‌ خود پیوند داده‌اند که‌ جزء جدایی‌ناپذیر صنعت‌شان‌ شده‌ است.‌ ‌در این‌باره‌ می‌توان‌ به‌ صنعت‌ حمل‌ونقل، راه‌آهن، صنایع‌ ساختمان، مسایل‌ محیطزیست، علوم‌ پزشکی، پروژه‌های‌ بزرگ‌ نفت‌ و گاز و سدسازی‌ اشاره‌ کرد که‌ در بیش‌ از 30 کشور پیشرفته‌ جهان‌ تحت‌ نظارت‌ علم‌ مهندسی‌ ارزش‌ اداره‌ و کنترل‌ می‌شوند.‌ ‌با آغاز هزاره‌ جدید و طرح‌ جهانی‌ شدن‌ جوامع، تمامی‌ حرکتهای‌ صنعتی‌ و اجرایی‌ پروژه‌های‌ صنعتی‌ و علمی‌ کشورهای‌ توسعه‌یافته، بدون‌ حضور و استفاده‌ از علم‌ مهندسی‌ ارزش‌ غیرممکن‌ شده‌ است‌ چرا که‌ یکی‌ از اصول‌ مهم‌ و باثبات‌ جهانی‌ شدن‌ در امر تولید و صنعت، نهادینه‌ کردن‌ کیفیت‌ در محصولات‌ و کالاهای‌ تولیدی‌ است.
‌ ‌باتوجه‌ به‌ اینکه‌ فاکتور ارزش‌ معادل‌ با نسبت‌ مجموع‌ کیفیت‌ و کارایی‌ یک‌ محصول‌ به‌ هزینه‌های‌ طول‌ عمر آن‌ می‌باشد می‌توان‌ نتیجه‌ گرفت‌ که‌ رابطه‌ ارزش‌ یک‌ محصول‌ با کیفیت‌ و کارایی‌ آن‌ یک‌ رابطه‌ مستقیم‌ و با هزینه‌های‌ آن‌ یک‌ رابطه‌ معکوس‌ می‌باشد.

‌باتوجه‌ به‌ وجود محدودیتهای‌ بودجه‌ای‌ و زمان‌ و پیچیدگی‌ شرایط‌ رقابتی‌ و کاهش‌ فواصل‌ رقابتی، تنها سازمانهایی‌ توان‌ رقابت‌ را خواهند داشت‌ که‌ کارایی‌ محصولات‌ یا خدمات‌ خود را افزایش‌ و هزینه‌های‌ غیرضروری‌ خود را کاهش‌ دهند.

‌یکی‌ از ویژگیهای‌ مهندسی‌ ارزش‌ منحصر به‌ فرد بودن‌ آن‌ در صنایع‌ و تمامی‌ عرصه‌ها می‌باشد زیرا اولاً‌ این‌ روش‌ مبتنی‌ بر کار تیمی‌ بوده‌ و ثانیاً‌ استفاده‌ از خلاقیت‌ یکی‌ از مهمترین‌ مراحل‌ آن‌ است. همچنین‌ مهندسی‌ ارزش‌ به‌ علت‌ ماهیت‌ کارکردگرا (FUNCTION ORIENTED) بودن‌ آن‌ همان‌گونه‌ که‌ در بالا اشاره‌ رفت، در هر صنعتی‌ که‌ محصول‌ آن‌ دارای‌ کارکرد باشد قابل‌ استفاده‌ می‌باشد.‌ ‌مثلاً‌ برطبق‌ آمارهای‌ بدست‌ آمده، در آمریکا در 90 درصد پروژه‌های‌ حمل‌ونقل‌ و راهسازی‌ و 25 درصد پروژه‌های‌ ساختمانی، مهندسی‌ ارزش‌ مورداستفاده‌ قرار می‌گیرد. نتایج‌ حاصل‌ از این‌ مطالعات‌ در سایر کشورها بهترین‌ دلیل‌ برای‌ بکارگیری‌ این‌ روش‌ در کشور ما می‌باشد.‌ ‌این‌ گزارش‌ سعی‌ بر آن‌ دارد تا با طرح‌ پرسشهایی‌ درباره‌ مهندسی‌ ارزش، دیدگاههای‌ کارشناسی‌ صاحب‌نظران‌ و دست‌اندرکاران‌ صنعت‌ و مدیریت‌ کشور را جویا شود و تعریفی‌ جامع‌ از این‌ علم‌ را ارائه‌ و ویژگیها و کاربردهای‌ آن‌ را در صنایع‌ کشورمان‌ موردمطالعه‌ قرار دهد. امید که‌ مورداستفاده‌ مناسب‌ واقع‌ شود.
‌ ‌کارشناسان‌ و صاحب‌نظرانی‌ که‌ ما را در این‌ گزارش‌ با اندیشه‌های‌ خود یاری‌ کرده‌اند، عبارتند از:
– آقای‌ مهندس‌ فرزین‌ انتصاریان‌ – مدیرعامل‌ گروه‌ کارشناسان‌ ایران

-آقای‌ دکتر محمد بلوریان‌ تهرانی‌ – مدرس‌ دانشگاه‌ و پژوهشگر پروژه‌های‌ تحقیقات‌ بازار
– آقای‌ مهندس‌ مجید بابایی‌ – عضو هیات‌ مدیره‌ و معاون‌ طرح‌ و برنامه‌ شرکت‌ مترا
– آقای‌ دکتر محمد سعید جبل‌ عاملی‌ – مدیرکل‌ ارتباط‌ با صنعت‌ دانشگاه‌ علم‌ و صنعت‌ ایران‌ و عضو هیات‌ مدیره‌ انجمن‌ مهندسی‌ ارزش‌ ایران‌