هندسه در معماری اسلامی ایرانی

• طاق :

از بسط یک قوس در فضا یا در سه بعد ،شکلی بنام طاق بوجود می آید ، در این حالت محیطی یک دست و بدون هر گونه تقاطع در فضای آن بدست خواهیم آورد.  ساختمان طاق از رگه های آجری می باشد و تقریباً همان مشخصات ایستایی قوس ، در فضا را دارد . طاقها هم بر روی پایه های خود دو نیروی رانش و وزن را منتقل می کنند . به نظر غیاث الدین جمشید کاشانی تفاوت قوس و طاق در اندازه پوشش محل مورد نظر می باشد. قوسها برای پوشش در گاهها ، در حالتی که دهانه ان از عمق آن بیشتر و طاقها برای پوشش محلهایی که دهانه آن از عمق آن کمتر است.

• کاربندی :

این طاق از زیباترین و پیشرفته ترین نوع طاقها از نظر ساختمانی نسبت به زمان خود می باشند . در این طاق با فنونی پیشرفته مسائل مهم ایستایی ساختمانی حل شده است . با کاربرد لنگه ها و تویزه ها و استفاده آجر از نظر فنی اجرایی سازه ای سبک و سریع الاجرا از نظر شکلی سازه ای زیبا با امکان بوجود آوردن اشکالی که بیان اعتقادی سازه را میرساند ، شکل می گیرد .  مجموع تویزه ها و لنگه ها بعد از قرار گرفتن و بوشیده شدن با آجر ، بصورت سازه ای ایستا در آمده و ما بین این تویزه ها با تیغه های آجری با ضخامت کم پوشانده می شود .

• يزدی بندی :

يزدي بندي حالتي است ما بين رسمي و مقرنس،كليد رسم و اجراي آن تخته هايي است كه بر روي دايره هايي به مركز شمسه قرار دارد ،  همچون قطارهاي مقرنس هر تخته با تخته بعدي به يك اندازه اختلاف ارتفاع دارند. مي توان با حذف تخته هاي افقي يكسره از رسمي اقتباس كرد و يزدي بندي را به وجود آورد.

• مقرنس :

یکی از عناصر تزیینی معماری که در زیبا ساختن بناهای ایرانی به خصوص مساجد و مقبره ها نقش مهمی دارد مقرنس کاری است. مقرنس ها که شباهت زیادی به لانه زنبور دارند، در بناها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن ساختمان ها و یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار می روند. این مقرنس ها را می توان از جمله وسایل موثر ساختن گنبد ها دانست که بعدها محتوای نظری اولیه را از دست داده و بیشتر برای تزیین به کار رفت.

• گره سازی :

گره سازي به تزيناتي گفته مي شود كه به صورت هندسي و با قواعد مشخص رسم مي شود و در بسياري از مكان ها مانند سردرها، كتيبه ها، در و پنجره ها و طاق ها استفاده می شود.گره را با آجر، كاشي، گچ ،آيينه و غیره می توان ساخت. گره سازي انواع گوناگون دارد، بسیار پُر دامنه است و به شطرنج معماران معروف گشته.

• رسمی سازی :

رسمی سازی تکامل یافته گوشه سازی است که در آن با استفاده از قالب واحد، طاق هایی در فواصل چهارطاق اصلی قرار می دهند که در نتیجه مربع به هشت ضلعی تبدیل خواهد شد. در دهانه هایی که هشت ضلعی، مناسب استقرار پوشش گنبدی نیست با استفاده از همین روش می توان چهارطاقی را به چشمه 24،18،16،12 و... تبدیل و سپس پوشش گنبد را بر روی آن مستقر نمود.

• کاسه سازی :

  از تلفیق چند رسمی با هم «شمسه زیاد» یا «چند کاسه» به وجود می آید که می توان به وسیله آن دهانه های بزرگ و کوچک را بدون نیاز به ستون پوشاند. در شمسه زیاد ابزارهای رسمی به یکدیگر مرتبط می شوند و به صورت معلق، مجموعه سقف را تشکیل می دهند و بار وارده از طریق کاسه های متکی به یکدیگر به ستون های کناری منتقل می شوند.

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.