جایگاه مقرنس کاری در معماری ایرانی

-مقرنس به آنچه شبیه نردبان  و پله پله ساخته شده باشد گفته می شود که مانند آویزه هایی قندیل مانند ساخته می شود. به مقرنس قطار بندی نیز می گویند.در واقع مقرنس چیزی شبیه پوزه آهو می باشد.به فاصلۀ هر یک  چهارم مقرنس که از یک طرف آغاز و به ضلع دیگر زمینه مقرنس متصل می شود یک قطار می گویند.

• مقرنسها از لحاظ شکل به 4 دسته تقسیم می شوند:

- مقرنسهای جلو آمده: مقرنسهایی را میگویند که مصالح آن از خود بناست. و در نهایت سادگی و بدون هیچگونه پیرایه ای به صورت آجر یا گچی ،انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را آرایش می دهند و استحکام آنها زیاد است.

- مقرنسهای روی هم قرار گرفته: گذشته از مصالح به کار رفته اصلی بنا مانند گچ و آجر وسنگ، در سطوح داخل و خارج بنا به کار می روند. و غالبا در چند ردیف (دو تا پنج یا بیشتر) روی هم قرار دارند و دارای ثبات متوسطی است.

- مقرنسهای معلق: شبیه همان منشورهای آهکی آویزان در غارهاست که اصطلاحا استلاکتیت نامیده میشوند. و غالبا از چسباندن مواد مختلف چون گچ، سفال ،کاشی و ... به سطوح مقعر داخل بنا صورت می گیرند. که اویزان به نظر میرسند و دارای ثبات کمی می باشند.

- مقرنسهای لانه زنبوری: چنانکه از تام این دسته از مقرنسها پیداست،شبیه لانه زنبور و در مجموع کندوهای کوچک بر روی هم قرار گرفته اند. این دسته از نظر شکل ظاهری شبیه به مقرنسهای معلق اند.

-کاربرد مقرنس را در پيش از اسلام شامل دو دوره عمده زیر دانسته اند :

• 250 قبل از ميلاد تا224بعد از ميلاد
• و از 224 بعد از ميلاد تا زمان ظهور اسلام

-مقرنس در بناهای اسلامی :

در بناهای دورۀ اسلامی می توان نمونه های جالب توجه و کاملی از مقرنس را مشاهده کرد که در نوع خود کم نظیر اند.شاید بتوان بهترین نمونه ها را در مسجد جامع اصفهان ،مسجد گوهر شاد مشهد، و گاهی منازل قدیمی جستجو کرد که نمونۀ آن خانۀ شیخ الاسلام در اصفهان است. اين عنصر تزييني در دوران اسلامي چه از لحاظ كثرت استعمال و چه از نظر تعدد مواد و چه از جهت  وسعت عالم اسلام اهميت بخصوصي را حائز است و شايد به علت همين شرايط بوده است كه بعضي اصولاً اين تزيين را يك روش اسلامي دانسته‌اند.

-در اين دوران هر چهار دسته از مقرنس مورد استفاده قرار گرفته است و براي مطالعه آن مي‌توانيم دو راه در نظر گيريم:

• اول مطالعه هر دسته در كليه بناها و دوره‌ها به طور جداگانه.
• دوم مطالعه هر چهار دسته در هريك از دوره‌ها چون قرون اوليه، دوره سلجوقي، دوره مغول و غيره.

-ولي چون دسته اول تقريبا در همه بناها بكار رفته و گاهي در يك مقرنس دو جنبه القاء شده (واحدهاي مقرنس هم رويهم قرار گرفته و هم آويزان بنظر مي‌رسد) و از طرف ديگر دسته چهارم يعني مقرنسهاي لانه زنبوري مورد استعمال كمتري داشته است انتخاب راه دوم اولي بنظر مي‌رسد.

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.