نور در معماری ایرانی اسلامی (نورگیرها و کنترل کننده های نور)

-در معماری ایرانی نور همیشه تعدیل شده دریافت می شده است و این امر از طریق عناصر تشکیل دهنده ی معماری مانند انواع روزن ها-نورگیر ها-گلجام و شیشه های رنگی و ارسی ها تامین می گردید.

-از جمله کهن ترین مدارک و نمونه های در و پنجره در معماری ایران را شاید بتوان در نقش قلعه های مادی در آثار دوره شاروکین یافت .در دوره هخامنشی در تخت جمشید وضع درها به خوبی روشن و پاشنه گرد آن ها اغلب به جای مانده است، همچنین در این کاخ ها بالای درها و حتی بام ها، روزن ها و جام خانه هایی داشته وگرنه فضای بزرگ و سرپوشیده آن ها را چگونه چند جفت در که اغلب بسته بوده روشن می کرده است؟ در اصل از خصوصیات سبک پارسی، تعبیه سایبان و آفتابگیر منطقی و ضروری برای ساختمان هاست.

-تاثیر نور در معماری اسلامی انکار ناشدنی است و از اهمیت و گستردگی معنایی زیادی برخوردار است. نقش نور در معماری اسلامی تاکید بسیار گسترده بر اصل تجلی است. نقش نور شفاف کردن ماده و کاستن از سردی و صعوبت بناست. نور به عنوان مظهر وجود در فضای مسجد افشانده می شود تا یکی از عناصر تشکیل دهنده فضای ادراکی باشد. در واقع نور تحرک و حیاتی فعال به تزئینات اسلامی بخشیده است و به جای اینکه ذهن را به دنبال خود بکشد ، انسان را به جهانی خیالی رهنمون می سازد.

-عناصر نورگيری  در معماری سنتی ايران از دو جهت مورد مطالعه قرار می گيرند :

• گروه اول به عنوان کنترل کننده های نور مانند انواع سايه بان ها
• و دسته دوم نورگير ها

-گروه اول نقش تنظيم نور وارد شده به داخل بنا را به عهده دارند و به دو دسته تقسيم می شوند:

• دسته اول آنهايی که جزء بنا هستند مانند رواق
• و دسته دوم آنهايی که به بنا افزوده شده و گاهی حالت تزئينی دارند مثل پرده.

-عناصری که به عنوان نورگيرها مطرح می شوند نام های مختلفی دارند ولی همه نورگير هستند و عبارتند از: روزن، شباک، در و پنجره مشبک، جام خانه، هورنو، ارسی، روشندان، فريز و خوون و ..

-در این پاورپوینت در مجموع 15 مورد از عناصر نورگيری  در معماری سنتی ايران معرفی و همراه با تصاویر مرتبط مورد بررسی قرار می گیرد .

-نقش هشتی در نور رسانی به بنا  : بعد از ورود به ساختمان به علت شديد بودن نور در بيرون می بايست نور شکسته شود، تا داخل ساختمان حالت نامطلوبی از نظر وارد شونده نداشته باشد. يکی از عوامل مهم معماری در تقسيم و شکست شدت نور، هشتی های ورودی هستند که گرد و يا چند ضلعی ساخته می شدند.  در بالای هشتی معمولاً نورگيری وجود دارد که نور متمرکز ملايمی را در ساعات مختلف روز به داخل انتقال می دهد، به کار بردن اين شيوه برای تنظيم و متعادل کردن نور و حرارت از ويژگيهای معماری سنتی، به ويژه در حاشيه کوير است.

-بنابراین معماری سنتی با توجه به نوع کاربری و اقلیم منطقه برای جذب نورخورشید و گرمایش، عمل نورگیری را به اشکال مختلف صورت داده است.

-انواع طاق ها، قوس ها و فیلپوش ها نیز در چگونگی نورگیری در داخل بنا سهم به سزایی دارند . وجود فیلپوش منجر به ایجاد سه منطقه متمایز ساختمانی در قسمت گنبد ها شده است. منطقه سوم همان گنبد اصلی است که گاهی در محورهای آن پنجره های کوچکی باز می شد و به نورگیری بنا کمک می کرد. طاق های آهنگ نیز یا دارای پنجره های جانبی است و یا در بالای آن ها گنبد های کوچکی با پنجره تعبیه شده است. و ..

-در معماری اسلامی با استفاده از قوانین انعکاس نور ، با آئینه کاری راهروها و سقف ها سعی میشده تا نور بیشتری را به داخل بنا راهنمایی کنند . هنر آئینه کاری منحصرا به ایران اختصاص داشته و در دوران قاجاریه به اوج شکوفایی خود رسیده است. از جمله بناهای آیینه کاری شده در دوران قاجار تالار آیینه می باشد .

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت 127 اسلایدی قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.