سیستم های کششی سازه طاق و قوس

• قوس ها یا چفت ها :

-قوس (یا چَفته یا چَفد یا چَفت) سازه‌ای منحنی‌شکل در معماری است؛ که بر روی دهانه‌ها به منظور کاربردهای گوناگون پوششی ساخته می‌شود. این کاربردها می‌تواند طاق و گنبد باشد یا سازه‌های دیگری همچون پل یا طاق نصرت یا زهکشی آب.

- چفدها همواره از نگاه ریخت ‌شناسی به سه شکل کلی ساخته شده‌اند:

1-مازه‌دار

2- تیزه‌دار

3- چندوجهی

-با این حال آنچه بیشتر کارایی باربری داشته‌است معمولاً قوس‌های تیزه‌دار و مازه‌دار بوده‌است.

-بخش های مختلف چفت :

• تیزه: به رأس چفد که بالاترین نقطه آن است گفته می‌شود.
• افریز: به دهانه چفد گویند، فاصله بین دو پاکار.
• افراز: به بلندای چفد گفته می‌شود، فاصله بین پاکار تا تیزه.
• شکرگاه: به زاویه ۲۲٫۵ درجه چفد شکرگاه گفته می‌شود، اولین  شکافتها و خرابی‌ها در این نقطه مشخص می‌شود، در شکرگاه بیشترین  نیروی رانشی را داریم.
• ایوارگاه: به زاویه ۶۷٫۵ درجه قوس چفد ایوارگاه می‌گویند، ایوارگاه نقطه‌ای است که بیشترین نیروی فشاری چفد را داریم.
• شانه: به فاصله بین شکرگاه تا ایوارگاه شانه گویند.
• بالِنج یا کناله: به بخش میان پاکار تا شکرگاه گویند.
• پاکار: به پای چفد گویند، جایی که چفد از آنجا شروع می‌شود.

- چفد تیزه دار : چفد هایی که از برخورد دو کمان در قسمت شانه حاصل می شوند و در قسمت بالا تیزه دارند .

- چفد مازه دار : اکثر چفد های دوران قبل از اسلام را مازه ای تشکیل می دهد و حتی تا قرون اولیه بعد از اسلام نیـز اکثـر پوشـش ها مازه دار اسـت اما به تدریج چـفدها و پوشش های تیزه دار جای آن را می گیرد

• طاق ها :

- طاق و با روش نویسش جدیدتر، تاق، که واژه‌ای عربی‌نویس شده از تاک فارسی میانه است، نوعی سقف چفدی (قوسی) با چفد برون سو –کوژ– است؛ که برای انتقال وزن بار عمودی به تکیه‌گاه‌ها بر یک دهانه که فاصله میان دو تکیه‌گاه (دو دیوار یا دست‌کم چهار ستون باربر) است ساخته می‌شود. در یک تعریف ساده‌تر طاق از کنار هم آمدن چند چَفد که در یک راستا از دیوار یا ستون باربر تا به بلندترین نقطه طاق که کُلاله طاق است امتداد یافته‌اند پدید می‌آید.

- طاق به طور کلی، به مفهوم پوشش بین دو دیوار است.

-طاق در دیسه‌های گوناگون ساخته می‌شود که از نگاه چَفدی به سه ساختار هندسی:

1-شلجمی (سهمی)، 2-نیم‌دایره، و3- بیضوی تقسیم می‌شود؛ که چَفد آن گاه شکل تیزه‌دار و گاه شکل مازه‌دار به خود می‌گیرد. افزون بر این   طاق در یک نگاه کلی هندسی همواره یا 1-نیمه‌استوانه‌ای، یا 2-کوژی (گنبدسان)، یا 3-چلیپایی (تقاطعی)، یا 4-زنجیروار دیده می‌شود.

- هنگامیکه طاق در شکل کوژی خود که پیرامون یک نقطه کانونی ست با خیز بسیار زیاد ساخته می‌شود گنبد پدید می‌آید.

- در واقع گنبد خود گونه‌ای طاق پیشرفته‌است؛ که بسیار گرد و برجسته ساخته شده و کارکِرد زیبایی شناختی و معماری ویژه‌ای پیدا کرده‌است .

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.