بررسی مسجد جامع فرومد و طرح مرمت آن

مسجد جامع فرومد، با الگوي رایج مساجد دو ایوانی خراسان، ساختاری ساده و تزئیناتی غنی ساخته شده است.

اگرچه براساس مطالعات موجود، تاریخ ساخت اولیه بنا به دوره خوارزمشاهی و تاریخ تکمیل تزئینات بدون اشاره دقیق به سازندگان و بانیان به دوره ایلخانی نسبت داده شده است، اما مطالعات مشاور که با هدف حفاظت آرکئولوژیک بنا و بازیابی خطوط تاریخی و اصیل آن صورت گرفت، موید وجود هسته سلجوقی در بناست.

بر همین اساس، مي توان شكل‌گيري هسته اوليه مسجد را در دوره سلجوقي (نیمه اول قرن ششم ه.ق) و تكميل تزئینات آن را در دوره خوارزمشاهی مورد بررسی قرار داد.

همچنین مشخص شده است که در دوره ايلخاني و پس از احساس نياز به تعميرات اساسي که در پی تخریب گسترده بنا در اثر زمین لرزه ، ساختمان مسجد تحت نظر”علی ابن محمد المحمود الجامی الشهرستانی” و با پشتیبانی مالی خواجه علاء الدین محمد فریومدی مورد بازسازی اساسي واقع شده است.

با بررسی الگوی فضایی بنا می‌توان نماهای متقابل آن را در كلیات معماری، قرینه‌ی یكدیگر دانست؛ به عبارت دیگر، در هر نما ایوان میانی با مدل سه‌ پیمون و الگوی مربع نُه ‌قسمتی در پلان، در میانه‌ی فضا قرار گرفته و در طرفین آن، گوشواره‌های با مدول یک ‌پیمون قرار گرفته‌اند كه این امر سبب شكل‌گیری نمایی قرینه در هرکدام از دو نمای موجود شده است.

نكته‌ی جالب توجه در این نماها، وجود قاب‌بندی دوتایی (تقسیم دوتایی) بر فراز گوشواره‌های غربی و شرقی است كه به صورت تو نشسته و البته كاذب، ساختاری دو اشكوبه در نما را فراهم آورده‌اند.

دو ایوان شمالی و جنوبی با قرارگیری در محور اصلی بنا، محور بصری و كالبدی را تشكیل داده‌اند.

آنچه ساختار مسجد را از نمونه‌های مشابه خود جدا می‌سازد، تناسبات فضایی، هندسه و ارتفاع قابل توجه ایوان‌ها به نسبت فاصله‌ی آنها با یكدیگر است.

از مهمترین اقدامات مشاور در طرح مرمت آرکولوژیک مسجد تاریخی فرومد موارد زیر بوده است :

• انجام مستندنگاری دقیق با بهره‌گیری از سیستم اسکن لیزری و فتوگرامتری برد کوتاه و تهیه نقشه‌های منحصربفرد از آرایه‌های مسجد جامع
• انجام مطالعات جامع دوره‌‌بندی توسعه بنا
• شناخت وضعیت موجود و آسیب‌شناسی بنا
• ارائه مبانی نظری مواجهه با بناهای آرکئولوژیک

منبع : سایت شرکت مهندسی عمارت خورشید و سایت هنر معماری