زلزله شناسی

لیست مطالب قرارگرفته درداخل این پاورپوینت:

• زلزله از دیدگاه مردم قدیم
• اولین کسی که علت زلزله را شناخت
• سابقه و زمینه زلزله
• مهمترین مناطق زلزله خیز جهان
• ایران از نظر زمین لرزه
• تاریخ زلزله های ایران
• خطرات زلزله )خطرات لرزه ای )
• خطرات گرداب و امواج لرزه ای (تسونامی ) دریا
• زمین لرزه از دیدگاه علم
• لایه های زمین (1-پوسته 2-گوشته 3- هسته )
• نظریه تکتونیک صفحه ای
• انواع زمین لرزه (1- زمین لرزه­های تکتونیکی 2- زلزله های آتشفشانی 3- زمین لرزه های القایی 4- زمین لرزه های ناشی از انفجارها 5- زمین لرزه های فروریختی )
• مقیاسهای زلزله
• مقیاس ریشتر
• پیش نشانه های زلزله
• مشخصات زلزله
• امواج حجمی
• لایه های زمین و نحوه انتشار امواج لرزه ای
• کانون زلزله
• مرکز زلزله
• عمق زلزله
• زلزله نگاشت
• در هنگام وقوع زلزله چه باید کرد ؟
• پس از اتمام زلزله چه باید کرد ؟

نمونه ای ازمطالب قرارگرفته درداخل این پاورپوینت:

زلزله از دیدگاه مردم قدیم :

• زلزله از آغاز پیدایش زمین وجود داشته . بعضی می پنداشته اند سبب پیدایش زمین لرزه خشم خدایان است و گمان می کرده اند خدایان با دستهای خود زمین را نگه داشته اند .

اولین کسی که علت زلزله را شناخت :

• ارسطو این فیلسوف یونانی که هزار سال قبل از اسلام زندگی می کرده , عقیده داشته که مقدار زیادی هوا درون سوراخها و غارهای زیر زمینی وجود دارد . وقتی این هوا تلاش می کند تا بطرف بالا برود نتیجه آن تکان خوردن زمین است . هیچ دلیلی برای اثبات این عقیده وجود نداشته و در آن زمان نیز قابل درک نبوده است .

مهمترین مناطق زلزله خیز جهان :

• کمربند کوهستانی آلپ , هیمالیا , جائیکه پوسته تشکیل دهنده قاره آسیا – اروپا به پوسته تشکیل دهنده قاره آفریقا و هند برخورد می کند .
• کمربند اطراف اقیانوس آرام یعنی محلی که پوسته کف اقیانوس آرام به پوسته قاره آسیا – اروپا , آمریکای جنوبی , استرالیا و آمریکای شمالی برخورد می کند .
• کمربند میانی اقیانوس اطلس

ایران از نظر زمین لرزه :

• ایران از نظر زمین شناسی در رده های تازه ترین چین خوردگی ها و محل برخورد صفحه بزرگ عربستان و هندوستان قرار گرفته و موقعیت زمین ساختی ایران و واقع شدن آن بر روی کمربند زلزله همواره با خطر وقوع این مهمترین پدیده طبیعی روبروست .

تاریخ زلزله های ایران:

• تنها در 8 سال گذشته 942 زلزله به بزرگی 3 تا 7/3ریشتر در ایران به وقوع پیوسته که 17% کشتار جهانی زلزله متعلق به ایران بوده است .

خطرات زلزله )خطرات لرزه ای ):

1- لرزش زمین :

یکی از مهمترین خطرات زلزله است . خطرات دیگر به علت لرزش زمین است . زمانی که امواج زلزله به سطح زمین می رسند لرزش ایجاد می کنند .

لایه های خاک در مقابل امواج زلزله شبیه فیلترها عمل می کنند دریک فرکانس خاص ارتعاشات را مستهلک و در فرکانس دیگر تشدید می کنند

2- خطرات سازه ای :

• شدیدترین خسارات زلزله مربوط به خرابی سازه هاست . ویا تاسیسات داخلی ساختمان از قبیل لوله ها ، سیستم روشنایی و ….

3- روان گرایی :

لایه های خاک مقاومت خود را از دست داده ومانند یک مایع روان می گردند معمولا در مناطق مجاور رودخانه ها ، سواحل و یا سایر منابع آبی مشاهده می شود .

4- زمین لغزه ها :

زمین لغزه های ناشی از زلزله گاهی با ویرانی ساختمان ها ،پلها وسایر تاسیسات ، موجب بروز خسارات زیادی شده اند . تعداد زیادی زمین لغزه های ناشی از زلزله به علت پدیده روان گرایی ایجاد شده است .

5- خرابی سازه های حایل :

دیوارهای ساحلی ، سپرهای مهار شده و دیگر سازه های حایل به ندرت در زلزله ها دچار خرابی می شوند . تمرکز خسارت معمولا در نواحی مجاور آب از قبیل سواحل و بنادر می باشد.

6- خسارات شریان های حیاتی :

• این شبکه ها که شامل خطوط انتقال برق ومخابرات ، حمل و نقل ، آب و فاضلاب ، گاز و مایعات سوختی و سیستم جمع آوری ضایعات می باشند مجموعا به عنوان شریان های حیاتی شناخته و نامگذاری می شوند . ویرانی شریان های حیاتی نه تنها تبعات شدید اقتصادی دارد ، بلکه ممکن است اثر معکوسی بر محیط زیست و کیفیت زندگانی بعد از یک زلزله داشته باشد .

خطرات گرداب و امواج لرزه ای (تسونامی ) دریا :

حرکات عمودی سریع کف دریا در خلال زلزله که به علت شکست گسل ایجاد می شود ممکن است امواجی با پریود بزرگ تولید نماید که تسونامی نامیده می شود .

در بعضی نقاط ساحلی ، شکل بستر دریا ممکن است موجب تشدید این امواج شده و دیواره ای قائم از آب بوجود آورد که تا فواصل دور وارد جزیره شده و خسارات ویران کننده ای بر جای می گذارد .

امواج ناشی از زلزله در آب های بسته پدیده گرداب را بوجود می آورد . گرداب ها که نوعا به وسیله امواج زلزله با پریود بزرگ منطبق بر پریود طبیعی ارتعاشات آب در دریاچه یا مخزن بزرگ آب تولید می شوند ممکن است در فواصلی دور از منبع زلزله مشاهده شوند .

زمین لرزه از دیدگاه علم :

• الف ) منقبض شدن پوسته زمین در اثر سرما .
• ب ) سائیدگی و ته نشین شدن مواد سطح زمین .
• ج ) تجزیه مواد رادیو اکتیو در گوشه زمین .

این سه نظریه در گذشته مرسوم بوده

لایه های زمین:

1-پوسته :

• به خارجی ترین بخش زمین پوسته زمین گفته می شود که نسبت به بقیه زمین از سنگهای متنوع تری درست شده است ضخامت متوسط پوسته 35 کیلومتر است ولی در زیر رشته کوهها تا 70 کیلو متر می رسد0

2-گوشته :

در زیر پوسته قرار دارد و بیشترین حجم زمین را به خود اختصاص داده است و تا عمق 2900 کیلو متری ادامه دارد 0

• گوشته بالایی یا سنگ کره که جامد بودن و استقامت زیاد از ویژگی های آن است0
• گوشته میانی یا سست کره که نرم تر و کم استقامت تر ازلایه فوقانی است,حالت خمیری دارد.
• گوشته پایینی یا زیرین بسیار سخت و متراکم است0

3- هسته :

هسته زمین با شعاع تقریبی 3500 کیلومتر در زیر گوشته قرار گرفته است0

به دو قسمت خارجی (مایع) و داخلی (جامد) تقسیم میشود0 هسته هیچ نقشی در حرکت صفحات سنگ کره ندارد

منبع تولید میدان مغناطیسی زمین است و از مخلوطی از آهن و نیکل درست شده است0

نظریه تکتونیک صفحه ای:

• بر طبق این نظریه پوسته زمین ترکیبی از صفحات بزرگ است که چون سطح زمین در حرکت بوده و حین این حرکت صفحات بر روی یکدیگر لغزیده خواهند شد که این عمل باعث ایجاد تنشهای بسیار زیاد شده و رها شدن تنشها سبب حرکت ناگهانی می شود که به آن زمین لرزه می گویند .

انواع زمین لرزه

1–  زمین لرزه­های تکتونیکی:

زمین لرزه های تکتونیکی در برگیرنده تعداد بسیار زیادی از زلزله­هایی هستند که سالانه در سطح جهان ثبت میشوند. حرکات صفحات تشکیل دهنده پوسته زمین عامل ایجاد این زمین لرزه ها می باشد.  

2– زلزله های آتشفشانی:

• این زلزله ها فقط در نواحی فعال آتشفشانی اتفاق می­افتد و به انفجارهای آتشفشانی نیز معروف است.
• زلزله ها و آتشفشانها اغلب در کنار هم و در امتداد مرز صفحات رخ میدهند.

3- زمین لرزه های القایی:

• بر اثر آبگیری یا تغییرات ناگهانی سطح آب دریاچه‌های پشت سدها، تزریق آب یا سیالهای دیگر به داخل زمین و یا استخراج آنها، مخصوصاً درجاهایی که گسلهای فعال وجود دارد زمین‌لرزه‌هایی ایجاد می‌شود.
• لرزه‌های ناشی از معادن نیز در این دسته قرار می‌گیرند.

4- زمین لرزه های ناشی از انفجارها:

• انفجارهای نظامی و صنعتی، همچنین آمدو شد و یا فعالیت‌های ساختمانی، نیز لرزه‌هایی را ایجاد می‌نمایند که شدت، زمان وقوع و محل آنها قابل پیش بینی است .

5- زمین لرزه های فروریختی

• بر اثر فروریختن غارها و کانالهای زیرزمینی، لرزه‌هایی ایجاد می‌شود که به نام زمین‌لرزه‌های فروریختی موسومند. این تکانها بسیار کوچک بوده و فقط اهمیت محلی دارند.

مقیاسهای زلزله :

1- شدت زلزله بر مبنای انرژی آزادشده (ریشتر)

2- میزان خسارات و خرابی ها :(مرکالی )

مقیاس ریشتر:

• 
  اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می‌آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در زلزله 6 ریشتری ده برابر دامنه موج زلزله 5 ریشتری است و دامنه موج 7 ریشتر 100 برابر زلزله 5 ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در زلزله 6 ریشتری 7.21 برابر زلزله 5 ریشتری است.

پیش نشانه های زلزله :

• پیش نشانه های فیزیکی مانند :
• تغییرات شکل پوسته زمین
• تغییر در سطح آب دریاها و آبهای زیر زمینی
• تجمع گاز رادون در چاههای زیر زمینی
• میدان مغناطیسی زمین
• تغییر در سرعت امواج لرزه ای .
• پیش نشانه های بیولوژیکی مانند :
• تغییرات رفتار حیوانات

مشخصات زلزله :

• هشدار قبلی ندارد
• وقوع آن بسیار سریع اتفاق می افتد
• عموماً مناطق زلزله خیز , مشخص و از پیش شناخته شده می باشند .

کانون زلزله:

• نقطه ای را که امواج ازآن منتشر می شوند “ کانون زلزله ” می نامند.
• این همان محل داخل زمین است که سنگها شکسته می شوند و منجر به آزاد شدن انرژی و انتشار به اطراف می شود.

مرکز زلزله:

• اگر از کانون زلزله که درداخل زمین قرار داردخطی قائم به سمت سطح زمین رسم نمائیم ، محل برخورد این خط با سطح زمین را “ مرکز زلزله ”می نامند.

عمق زلزله:

• فاصله بین مرکز و کانون زلزله به “ عمق زلزله ” معروف است
• زلزله های عمیق: عمق کانون آن بیش از 300 کیلومتر است.
• زلزله های متوسط :عمق کانون آن بین 70 تا 300 کیلو متر است.
• زلزله کم عمق:که عمق آنها از 60 کیلومتر کمتر است.

زلزله نگاشت
Seismogram:

• ارتعاشاتی که توسط دستگاههای ثبات درایستگاههای بر روی کاغذ رسم می شود “ لرزه نگاشت ” نام دارد . لرزه نگارها دائم در حال کارند ، لذا در فاصله بین زمین لرزه ها روی لرزه نگاشتها خطوط ممتدی رسم می شود که امواج خیلی کوچک که می تواند ناشی از عوامل مختلف مثل تغییرات فشار اتمسفر ، حرکت قطارها ، برخورد درختان و غیره باشد را ثبت می نماید
  که این ارتعاشات کوچک را “ کهلرزه ” می گویند که همیشه ودر هر حال در زمین وجود دارند.
• اولین نشانه وجود زمین لرزه مهم در یک ناحیه عبارت از شروع ناگهانی یک سری امواج بزرگتر از حد متوسط است . امواج یا مستقیم به زمین می رسند یا طی مسیری پیچیده و پس از انعکاس و انکسار در مرزهای مختلف به لرزه نگار می رسند. امواج اینگونه بصورت “ پالس ” مجزا در لرزه نگاشتها ظاهر می شوند.

در هنگام وقوع زلزله چه باید کرد ؟

• خونسرد باشید .
• اگر در ساختمان بلند هستید به محل امن داخل آپارتمان پناه ببرید .
• اگر در ساختمان یک تا دو طبقه هستید با حفظ سر خود بوسیله دست با جسمی مثل تخته , به خارج از خانه بروید.
• جریان های آب و برق و گاز را قطع کنید .
• حریق احتمالی را در اسرع وقت خاموش کنید .
• اگر در داخل منزل یا مدرسه یا … هستیدوامکان خروج ندارید,سعی کنید به زیر یک نیمکت یا میز پناه ببرید. مراقب ریزش شیشه ها باشید.
• به هیچ عنوان از آسانسور استفاده نکنید .
• در صورتیکه در خارج از ساختمان هستید , باید سر خود رامقابل اشیاء در حال سقوط حفظ کنید .
• در مکانهای عمومی و ساختمانهای شلوغ به هیچ عنوان به طرف دربهای خروجی هجوم نبرید .
• در هنگام وقوع زلزله سعی نکنید از اشیاء گرانقیمت و شخصی خود محافظت کنید . بیشتر به فکر جان خود باشید .
• اگر در هنگام زلزله درون ماشین بودید ، اتومبیل را به آرامی به سمت راست جاده کشیده و توقف کنید و موتور ماشین را خاموش و به رادیو گوش فرا دهید .

پس از اتمام زلزله چه باید کرد ؟

• با حفظ خونسردی به کمک مصدومین بشتابید .
• مخصوصاً در آپارتمان های آسیب دیده متوجه پس لرزه ها باشید .
• از آسانسور استفاده نکنید و آتشهای بوجود آمده را خاموش کنید .
• در صورت امکان , مقداری آب ذخیره جمع آوری کنید .
• حداقل یک پنجره را بگشایید که در تله نیافتید .
• از راه رفتن روی آوار جداً خودداری کنید .
• در هنگام کمک به افراد و امداد رسانی , از کشیدن افراد در حالیکه به جایی گیر کرده اند یا حمل غیر اصولی جداً بپرهیزید .
• امنیت محیط را تا حد امکان کنترل کنید . از کابلهای برق روی زمین افتاده دوری کنید و به آن دست نزنید , با قرار دادن علائم هشدار دهنده در محل , دیگران را نیز مطلع کنید .
• خسارات ساختمان خود را ارزیابی کنید و از امنیت آن در پس لرزه های بعدی مطمئن شوید .
• به رادیو گوش دهید و به دستورات صادره از سوی مقامات مسئول عمل کرده و از تلفن جز در موارد اضطراری استفاده نکنید .
• به درخواستهای کمک مامورین انتظامی , آتش نشانی , هلال احمر , سازمانهای خیریه و سایر سازمانها پاسخ مثبت بدهید .