مطالعات مسجد همراه با بررسی نمونه های موردی( 140 اسلاید )

-مهمترین نشانه در شهر اسلامی مسجد است که از صدر اسلام تا کنون مهمترین عنصر شهری و معماری و مرکز تبلور عالی ترین اشکال هنری، خلاقیت،  ذوق و سلیقه معماران مسلمان بوده است. از طرفی به عنوان کانون عبادی- اجتماعی و مرکز حفظ و اشاعه اسلام و تبلور ویژگی های فرهنگ اسلامی میباشد.

-مساجد مهم‌ترین بناهای معماری ایران پس از اسلام هستند. شاخص‌ترین و پیشرفته‌ترین بناهای هر دوره معماری ایران پس از ورود اسلام را می‌توان در مساجد پیدا نمود. اهمیت مسجد در ایران نشانه‌ای از پذیرش و اقبال مردم ایران نسبته به دین اسلام است. چرا که در دورافتاده‌ترین نقاط ایران نیز مساجد مهم‌ترین بناهای بافت اطراف خود بوده‌اند که با هزینه مردم بنا می‌شدند.ویژگی‌های ساختاری هر مسجد شامل انعطاف ذاتی، بی‌تفاوتی نسبت به نماهای خارجی، تأکید متقابل بر فضای داخلی، و گرایش طبیعی به تزئینات کاربردی است.

-مساجد در ابتدا بسیار ساده ساخته می‌شدند و معمولاً سقف حصیری داشتند. هنگامیکه اسلام در ایران استحکام یافت مساجد با گنبد ساخته شد گنبد بیشتر در معماری ایرانی نمود پیدا کرده‌است. قدیمی‌ترین نمونه مساجد با گنبد چارطاقی مربوط به مسجد الاقصی است که قبل از اسلام ساخته شده‌است. در ایران ساسانی بیشتر آتشکده‌ها به صورت چارطاقی و گنبد دار مدور بودند و همین سبک در ساخت مساجد ایران بکار گرفته شد و سپس مناره بر آن افزوده شد.

-ایوان بدون تردید زیباترین و عالی ترین ایوان ها در مساجد و بناهای اسلامی ایران مشاهده می شود. ایوان های مساجد ایران از نظر ارتفاع و تناسبات فنی و عناصر تزئینی در بین سایر بناها و مساجد اسلامی کشورهای جهان، نمونه و منحصر به فرد هستند. هر ایوانی زیبایی خاص مجموعه خود را دارد. ایوان های ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا ساخته شده اند. به علاوه وجود طاق نماهای بسیار جالب و متنوع در اطراف ایوان ها، آنها را از خشکی و تجرد خارج کرده وحالت موزونی به آنها داده است.

-یکی از عناصر مهم معماری مساجد اسلامی، صحن و حیاط است که به دلیل پیروی از طرح و نقشه اولین مسجد جهان(مسجدالنبی)، طرح مربع و یا مربع مستطیل دارد و فضایی آزاد و روحانی را برای واردین به مسجد ایجاد میکند. و ..

-گنبدهای ایرانی صرف نظر از نوع فن و تکنیکی که در ساخت آنها به کار رفته است به دو دسته رک و نار تقسیم می شوند. نار مثل گنبد مسجد امام خمینی و گنبد میرزا رفعیا در اصفهان. گنبدهای رک نیز به سه دسته تقسیم می شوند :

• گنبدهای هرمی : مانند گنبد ابولؤلؤ در کاشان و گنبد خانقاه شیخ عبدالصمد در نطنز
• گنبدهای مخروطی، مانند میل رادکان در قوچان
• گنبدهای اور چین(پله پله ای) : مانند مقبره دانیال نبی در شوش

-شبستان ها نیز فضاهای سرپوشیده و دارای ستون های یک شکل و موازی اند که از یک طرف به صحن مسجد راه دارند. هر مسجد دارای شبستان است. این شبستانها ممکن است در چهار طرف مسجد یا دو طرف آن و احیاناً یک شبستان در جنوب مسجد و طرف قبله ایجاد شده باشد. این موضوع بستگی به تعداد نمازگزاران و اهمیت و اعتبار مسجد دارد.

-به طور کلی مساجد را به سه گروه تقسیم می کنند:

• مساجد شبستانی
• مساجد چهار طاقی
• مساجد ایوانی

• مساجد زير محله ای
• مساجد محله ای
• مساجد ناحيه ای
• مساجد منطقه ای

-الزامات قانونی طراحی مسجد :

• ارائه دستور نقشه شهرداری به مرکز رسيدگی به امور مساجد .
• اخذ ضوابط طراحی ازمرکز رسيدگی به امور مساجد برای تهيه طرح معماری .
• ارائه نتيجه آزمايش مکانيک خاک ( مقاومت و نوع جنس زمين) جهت تهيه نقشه های سازه .
• شناسايی ملک های همجوار و دسترسيهای اطراف آن بامشخص کردن موقعيت ساختمان همسايه ها نسبت به زمين مسجد از نظر اشراف، استفاده از نورآفتاب و غيره
• ٥ – ارائه گزارش برداشت زمين شامل حدود اربعه ، زوايا، شيب زمين،عوارض طبيعی و مصنوعی و همچنين تعيين جهت قبله از طريق مبادی مسئؤل
• ٦ – رعايت مقررات ملی ساختمان

با توجه به اهميت بنای مسجد به عنوان ممتازترين بنای شهری و محل اجتماع مومنين و نمازگزاران، درک مبانی طراحی مساجد با ارزش ايران و ساير کشورهای اسلامی از اهم وظائف طراحان می باشد که در بخشی از  این پاورپوینت این اصول و الزامات بیان شده است .

-در این پاورپوینت چهار نمونه مسجد تاریخی نیز مورد بررسی قرار گرفته است .

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت بسیار کامل 140 اسلایدی قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.