الگوی چهارباغ در معماری ایرانی

چهارباغ  طرحی در معماری ایرانی و اسلامی به شکل چهارگوش برای باغ هاست که بر اساس چهار باغ بهشت ذکر شده در قرآن است. چهارباغ‌های چهارگوش با راه‌ها و مسیر آب به قسمت‌های کوچکتری تقسیم می‌شوند .

بخش اعظم نظریات شکل‌گیری مفهوم چهارباغ به دنبال ریشه‌ای هستند که عدد چهار در آن نقشی اساسی داشته است.

1. ریشه‌های کیهانی و اسطوره‌ای
2. ریشه‌های دینی (پیش از اسلام)
3. تأثیر تورات
4. ریشه‌های دینی (پس از اسلام)

الگوی چهارباغ به حدی مشهور شده که بسیاری از محققان آن را بدون تردید به عنوان یک اصل و کهن‌الگو پذیرفته‌اند. با این حال، این فرضیه اخیراً به چالش کشیده شده است.

نظریات موافقان :

• دیوید استروناخ
• ویکتوریا سکویل وست
• آرتور پوپ

نقد فرضیه چهارباغ (الگوی تک‌محوری) :

• فرضیه اصلی نقد
• هندسه غالب
• جهان‌بینی ایرانیان
• کلمه «چهارباغ»

برخی تحقیقات اخیر به نقد فرضیه چهارباغ به عنوان کهن‌الگوی انحصاری باغ ایرانی پرداخته اند و الگوی تک‌محوری را به عنوان هندسه غالب معرفی می‌کند. این تحقیقات چهارباغ را یک نوع خاص از باغ ایرانی یا یک مفهوم عام می‌دانند.

شاخصه‌های اصلی باغ ایرانی (و الگوی چهارباغ به عنوان گونه‌ای از آن) عبارتند از:

• هندسه و نظم
• حصار
• تقسیم فضایی
• آب
• کوشک/ بنا
• درختان
• تقارن

آب در باغ ایرانی :

آب، یکی از سه عنصر اصلی تشکیل‌دهنده باغ ایرانی (همراه با گیاه و فضای معماری) است.

آب به عنوان یکی از عناصر چهارگانه آفرینش، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ کهن ایران دارد.

کوشک در باغ‌ها :

کوشک به عنوان اصلی‌ترین بنای باغ، معمولاً بر روی محور تقارن باغ، در محور اصلی و در مرکز یا بالاترین نقطه آن قرار می‌گیرد.

چگونگی انتقال و اجرای باغ ایرانی در هندوستان :

• دوره مغولان هند
• بابر
• تأثیر تیموری و صفوی
• تکرار الگو
• باغ-مزار