ایمنی در صنعت و مبحث حریق

فهرست مطالب:

• مقدمه
• تعاریف و اصطلاحات
• میزان نقص و قابلیت اعتماد
• نظارت بر ایمنی
• ارقام و اطلاعات مهم و ضروری در تشخیص خطر
• سازماندهی
• روش های تشخیص خطر
• مهندسی ایمنی
• کنترل خطرات
• ابعاد مختلف ایمنی و بهداشت صنعتی
• براساس بررسی صنایع نظامی ارتش آمریکا علل مختلف ایجاد حوادث
• بحث ایمنی از لحاظ تشکیلات حقوقی
• وظایف ILO درخصوص ایمنی و بهداشت کار
• قانون کار
• فصل چهارم قانون کار، ماده 85 قانون کار، آئین نامه های ایمنی و بهداشت
• وظایف حقوقی اعضاء کمیته ایمنی در ایران
• انواع کمیته ایمنی در صنعت
• موارد عدم توفیق کمیته های ایمنی
• حریق
• خودبخود سوزی
• وزن مخصوص
• شرایط بوجود آمدن حریق
• عوامل موثر در ایجاد حریق
• شعله
• دود
• فازهای حریق
• پخش یا گسترش شعله
• طبقه بندی حریق ها و روش خاموش کردن آنها: (طبقه بندی آمریکا و ژاپن)
• انتقال حرارت
• تقسیم بندی مکانها برحسب خطرات آتش سوزی
• درجه بندی کپسول های دسته A
• انتخاب کپسول مناسب جهت اطفاء حریق
• طبقه بندی عناصر خاموش کننده
• زیان های آب از نظر آتش نشانی
• کف آتش نشانی
• دی اکسید کربن
• سیلندرهای ناسالم
• پودرهای شیمیایی
• پودرهای مخصوص حریق فلزات
• کاشف های اتوماتیکی اعلام حریق
• کاشف های گرمایی
• کاشف دود
• مزایای دودیاب فتوالکتریک
• مزایای دودیاب یونیزه
• نقاط ضعف دودیاب فتوالکتریک
• نقاط ضعف دودیاب یونیزه
• کاشف های شعله ای
• بطور کلی در نصب کاشف ها باید به فاکتورهای زیر توجه شود

 

نمونه ای ازمطالب قرارگرفته درداخل این پاورپوینت:

 

حریق Fire

تعریف: یک فعل و انفعال شیمیایی است که از احتراق شدید (اکسیداسیون سریع) مواد سوختنی حاصل می شود. این احتراق همراه با دود – نور و حرارت زیاد توأم است.

B.T.U: مقدار حرارتی که بتواند درجه حرارت یک پوند آب را یک درجه افزایش دهد.

Flash point: درجه ای است که در آن درجه حرارت یک ماده سوختنی به اندازه کافی گاز و بخارات در سطحش جمع شده و به محض نزدیک شدن یک جرقه در مجاورت هوای آن بخارات یک احتراق موقت و کوتاه بوجود آید.

Ignition point: عبارت است از کمترین درجه حرارتی که یک ماده باید دریافت کند تا با رسیدن منبع آتش زنه قادر به ادامه سوختن باشد. در نقطه اشتعال درجه حرارت برای یک احتراق موقتی است در صورتی که در نقطه آتش درجه حرارت باید آنقدر بالا باشد که بتواند حریق ادامه یابد.

اکسیداسیون: عمل ترکیب شدن شیمیایی اکسیژن با مواد سوختنی

خودبخود سوزی: عبارت است از سوختن یا آتش گرفتن مواد بدون استفاده از جرقه یا هر نوع وسیله آتش زنه دیگر.

احتراق خودبخود یک جسم بوسیله جمع شدن تدریجی گرما و توسعه آن به دلیل تغییرات شیمیایی در یک جسم بوجود می آید و این عمل هنگامی اتفاق می افتد که یک جسم قابل احتراق با یک حمایت کننده آتش (اکسیژن) تماس پیدا کند. وقتی که این دو عامل در کنار هم هستند اکسیداسیون شروع می شود. البته یکی از فرآورده های اکسیداسیون گرما می باشد.

بطور کلی خودبخودسوزی به سه صورت زیر امکانپذیر می باشد:

ترکیب یا تماس فلزاتی نظیر سدیم یا پتاسیم با آب، فسفر با هوا، اسید نیتریک با کاغذ یا چوب

بالا بردن درجه حرارت ماده به میزان درجه آتشگیری آن

بعضی از مواد مانند کربوهیدراتها، روغن، پلاستیک و مواد قندی در شرایط خاص بدون حرارت دادن و تماس با اجسام دیگر خودبخود می سوزند.

– وزن مخصوص: نسبت وزن یک جسم جامد یا مایع به وزن آب هم حجمش را وزن مخصوص می گویند.

– دانسیته بخار

– نقطه جوش

– فشار بخار

– حالت توازن

شرایط بوجود آمدن حریق

1. آتش گیری مستقیم
2. تشکیل گرمای تدریجی تحت مدت زمان طولانی
3. واکنش های شیمیایی
4. اصطکاک
5. تمرکز اشعه
6. الکتریسیته
7. انفجار
8. تراکم

عوامل موثر در ایجاد حریق:

1. اکسیژن
2. گرما
3. مواد سوختنی

چهارضلعی آتش : (Fire tetrahedron)

– درجه و میزان حریق (Rate of combustion)

1. اکسیژن
2. ثبات شیمیایی
3. سطوح قابل احتراق

 

تقسیم بندی مکانها برحسب خطرات آتش سوزی:

مکان های معمولی (کم خطر): مثل کلاس درس، اداره ها، مساجد، سالن های پذیرایی، منازل مسکونی

مکان های با خطر متوسط: مثل انبارهای تجاری، سالن کارگاههای مدارس و دانشگاهها، کارخانه های تولیدی متوسط

مکانهای پرخطر : شامل کارگاههای چوب بری، تعمیرات ماشین، صنایع هواپیمایی، انبارهای مواد قابل احتراق و مایعات قابل اشتعال، کارخانه های تولیدی پلاستیک و لاستیک.

 

زیان های آب از نظر آتش نشانی

1. آب نسبتاً سنگین وزن است
2. هادی جریان الکتریسیته است
3. آب با فشار زیاد باعث افزایش خسارت می شود.
4. رسیدن آب، مواد شیمیایی، مایعات قابل اشتعال و بعضی فلزات می تواند خطرناک باشد.
5. بعضی از مواد از قبیل داروها را غیرقابل استفاده می کند.
6. باعث زنگ زدگی و پوسیدگی می شود.
7. ترکیب با موادی مثل کاربید خطرناک است.
8. دراطفاء مایعات قابل اشتعال بدلیل افزایش حجم باعث گسترش آتش می شود.

 

 

کف آتش نشانی

1. کف شیمیایی: سولفات آلومینیم با بیکربنات سدیم تولید CO2 نموده که درون حبابهای این کف قرار گرفته . توسعه حجمی 16-7 برابر
2. کف مکانیکی: با داخل کردن هوا درون آبی که ماده غلیظ کف کننده درآن حل شده حاصل می شود. توسعه حجمی تا هزار برابر

– کف پرتوسعه در مناطقی که محدودیت آب باشد کاربرد خوبی دارد.

– کف پرتوسعه منوط به شرایط زیر در حریق های A و B کاربرد دارد.

1- وقتی خطر متوسط است.

2- وقتی این کف حریق موردنظر را در ظرف ده دقیقه کاملاً بپوشاند.

3- در صورتی که این کف حدود یک ساعت روی مواد مشتعل باقی بماند.

 

6 دلیل سیلندرهای ناسالم:

1- بدنه صدمه دیده

2- خستگی فلز

3- خوردگی درونی

4- خوردگی برونی

5- بار زیادی

6- مواد ناخالص

 

پودرهای شیمیایی:

Dry chemical با بنیان بی کربنات برای اطفاء حریق های A، B و C کاربرد دارد.

پودر شیمیایی در حرارت پائین و عادی پایدار است. درحرارت های بالای 60 درجه سانتیگراد موجب چسبندگی می شود.

قطر ذرات 75-10 میکرون باشد.

مواد هالوژنه:

وجود فلوئور بر پایداری و بی اثری آن می افزاید و هالوژنهای دیگر بخصوص برم بر اثر خاموش کنندگی می افزاید.

هالن 1301 یا CBrF3 از همه معروفتر و کاربرد بیشتر دارد.

قدرت خاموش کنندگی 3-2 برابر CO2 می باشد.

 

پودرهای مخصوص حریق فلزات (Dry powder)

مثلاً برات سدیم و تری اکسید بر برای حریق های منیزیم با تشکیل یک لایه ذوب شده در سطح فلز مانع رسیدن هوا می شود.

کنترل آتش بطور اتوماتیک:

1- اسپرینکرها: این سیستم های خبردهنده با آب کار می کنند و در مراحل اولیه کنترل حریق به کار میروند.

– به هنگام حریق نزدیکترین اسپرینکلر به محل آتش عمل می کند.

– اسپرینکرها دارای یک المنت حرارتی حساس هستند که به محض بالا رفتن حرارت با قطع یا وصل شدن المنت کار اسپرینکلر آغاز می شود.

2- دراچرها: تنها رفلکتور آن با اسپرینکلرها فرق دارد. این سیستم آب را روی پنجره ها و درها ریخته و کاربرد آن درکوچه های باریک به اثبات رسیده.

3- سیستم اسپری آب (W.S.S):

الف) امولسیون کردن               Emulsification

ب) سرد کردن                               Cooling

ج) کم کردن غلظت اکسیژن      Smotherning

 

کاشف های اتوماتیکی اعلام حریق

معمول ترین عناصر که قبل از وقوع قابل ردیابی اند عبارتند از:

1. گرما
2. نور
3. دود
4. گاز

 

کاشف های گرمایی:

این کاشف در سال 1860 همراه با آب پاشهای خودکار ابداع شد. ارزانترین کاشف برای محیط های کوچک و سربسته کاربرد دارد.

1- کاشف های حرارتی نوع ثابت                    Fixed temperature detector

این کاشف در درجه حرارت ثابت ومخصوص به صدا درمی آید و حدفعالیت از 135 درجه فارنهایت به بالاست. این کاشف به صورت فیوز با آلیاژی از جنس بیسموت، سرب، قلع و کادمیوم باشد.

نوع دیگر فیوز بی مثال و به صورت مقعر ساخته شده که جذب کننده حرارت به آن متصل است.

 

2- کاشف حرارتی نوع متغیر:   Rate of rise detector

در این نوع المنت های عمل کننده برحسب تغییرات درجه حرارت 12-5 فارنهایت درهر دقیقه عمل می کنند.

 

کاشف دود: Smoke Detector

1- نوع یونیزه:

این نوع می تواند حضور ذرات جامد یا مایع دود را به اندازه 01/0 تا یک میکرون را تشخیص دهد. این کاشف ها طوری طراحی شده که کم شدن شدت جریان در مدار عامل اصلی کشف دود و به صدا درآمدن سیستم جزئی است.

این کاشف ها را معمولاً در تحت شرایط صفر یعنی بدون درد میزان می نمایند.

در این کاشف ها بعلت جمع شدن گرد و خاک بر روی صفحه الکترودها حساسیت آن کاسته و امکان از کار افتادن یا به صدا درآمدن کاذب کاشف وجود دارد.

رطوبت، درجه حرارت، فشار و جریان هوا در حساسیت این کاشف ها تاثیر می گذارد.

 

2- دودیاب فتوالکتریک:

در محفظه این نوع دودیاب یک منبع تولید نور یا اشعه لیزر که مستقیماً یا تحت زاویه 90 درجه بر چشم فتوالکتریک می تابد.

نشستن گرد و غبار یا پرده ای از روغن بر روی چراغ ها یا عدسی در به صدا درآوردن کاذب دخالت دارد.

وقتی که ذرات دود بین 5/0 تا 1000 میکرون وارد محفظه شود باعث شکستن نور شده که بوسیله آینه یا عدسی به سطح چشم الکتریکی منتقل می شود.

شکستن نور توسط دود سبب کم شدن مقاومت و در نتیجه افزایش جریان در فتوالکتریک و با آمپلی فایر تقویت می شود.

درجه حرارت، رطوبت، جریان هوا تاثیر چندانی در سیستم کار آنها ندارد.

 

مزایای دودیاب فتوالکتریک

1. عکس العمل سریع در مقابل دود حاصل از V.C
2. عکس العمل سریع در مقابل آتش سوزی های بدون شعله
3. در برابر گازها و ائروسل ها به صدا در نمی آید.
4. در مقابل جریان شدید هوا عکس العمل نشان نمی دهد.
5. در مکانهایی که محصولات احتراق کم است نظیر آشپزخانه، موتورخانه قابل نصب است.
6. فاقد مواد رادیواکتیو است.
7. رطوبت، جریان هوا، الکتریسته ساکن تاثیری در به صدا درآوردن کاذب ندارد.
8. هنگام نصب به درجه بندی مجدد یا تنظیم احتیاجی ندارد.

 

مزایای دودیاب یونیزه

1. به منبع تولید برق نیاز ندارد.
2. عکس العمل سریع در برابر آتش های همراه با شعله نشان می دهد.
3. از سیستم ساده الکتریکی برخوردار است.

 

نقاط ضعف دودیاب فتوالکتریک:

1. حساسیت بیشتر به دودهای سیاه در مقایسه با دودهای خاکستری
2. به باطری قوی جهت تامین ولتاژ کافی برای سیستم روشنایی نیاز است.
3. چون امکان سوختن لامپ وجوددارد به سیستم حمایت کننده اضافی نیاز دارد.

 

نقاط ضعف دودیاب یونیزه:

1. حساسیت ضعیف نسبت به فاز اول حریق
2. نیاز به تنظیم مجدد بعد از نصب
3. رطوبت، درجه حرارت و گرد وغبار در حساسیت آن تاثیر می گذارد.
4. هر چند مدت به سرویس و تعمیر نیاز دارد.
5. در محل هایی که احتراق عادی صورت می گیرد قابل نصب نیست.
6. در برابر ذرات دود سرد و ذرات نسبتاً بزرگ عکس العمل نشان نمی دهد.
7. در برابر دود حاصل از بعضی موادشیمیایی (P.V.C) عکس العمل نشان نمی دهد.

 

کاشف های شعله ای Flame Detector

معمولاً آنها را به خاطر عکس العمل سریع در نقاطی مانند سکوهای بارگیری و تخلیه مواد نفتی و مکانهایی که امکان سریع انفجار می رود نصب می کنند.

کاشف های مادون قرمز: در این سیستم یکسری فیلترهای مخصوص تصفیه کننده امواج نورانی، عدسی های متمرکز کننده امواج مادون قرمز و چشم الکتریکی به کمک فیلترهای تصفیه سایر امواج تشعشعی جدا شده و تنها اشعه مادون قرمز به عدسی های متمرکز کننده هدایت می شود و سپس به قسمت حساس چشم الکتریکی منتقل می شود.

 

– Response time در این کاشف ها خیلی کم است.

– حساسیت آنها بستگی به اندازه شعله و فاصله آن تا کاشف دارد.

– عدم دقت در انتخاب صحیح کاشف ها و عدم رعایت طریقه صحیح نصب باعث به صدا درآمدن کاذب سیستم می شود.

 

بطور کلی در نصب کاشف ها باید به فاکتورهای زیر توجه شود:

1. نوع حریقی که انتظار می رود.
2. نوع ماده سوختنی و مقدار آن
3. منابع جرقه
4. ارزشیابی محل

 

– کاشف های گرمایی از نظر قیمت ارزانتر و عکس العمل دروغین کمتر از سایر کاشف ها ولی از نظر سرعت عکس العمل کندترند. لذا برای محل های سربسته و نصب بطور مستقیم در بالای محل خطرناک مناسب ترند.

– اگر کاشف ها بطور نقطه ای نصب شوند فاصله لبه خارجی کاشف تا دیوار نباید کمتر از 4 اینچ باشد.

– کاشف های گرمایی نباید نزدیک اجاق ها و منابع گرما نصب شوند.

– نصب کاشف های دودی از لحاظ تهویه مهم است.