ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است در دروان گذشته، ساروج از اهمیت خاصی برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، پل، آب‌انبار، برکه گرمابه و بنای خانه و سد کاربرد داشته‌است.
ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف‌شده در ایران و بعضی کشورهای کناره خلیج‌فارس می‌باشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد، ولی نمونه‌هایی ۷۰۰ ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند.
در کلیه ساروج‌ها از شن و ماسه و آهک و سفیده تخم‌مرغ استفاده می‌شده است.
▪️ردپای ساروج در سایر کشورها
کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن یافت می‌شود عبارتند از:
1- کشور پادشاهی سلطنت عمان. در دانشگاه‌های کشور عمان نظیر دانشگاه سلطان قابوس، به ساروج به‌عنوان یک ملات نگریسته می‌شود و حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده‌است.
2- کشور یمن و جاهای دیگر.
3- کشور ایران ـ شهر تاریخی باستانی شوشتر.
4- در افغانستان هم‌اکنون از این ملات استفاده می‌شود.
▪️آخرین مرتبه استفاده از ملات ساروج در ایران
آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده‌شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات کلاً به فراموشی سپرده‌شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده‌است و فقط در کتب مصالح به آن اشاره شده‌است.
▪️روش ساخت ملات ساروج
?برای ساختن آن نخست خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار مخلوط می‌کنند و گلی سفت می‌سازند و دو روز آن را ورز می‌دهند. بعد، قسمتی از خاکستر کوره‌های حمام را با مقداری مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی است) به آن اضافه می‌کنند و مخلوط تازه را با چوب‌هایی به قطر ده سانتیمتر می‌کوبند تا به‌خوبی باهم عجین شوند.
-بر اساس نشریه شماره 55 معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری ملات ساروج سرد از اختلاط مصالح با نسبت‌هایی به شرح زیر و ورز دادن آن‌ها ساخته می‌شود.
1- ده پیمانه گرد آهک شکفته.
2- هفت پیمانه خاکستر الک شده.
3- یک پیمانه خاک رس.
4- یک پیمانه ماسه‌بادی.
5- سی تا پنجاه کیلوگرم لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی است).
6- آب به مقدار کافی.
▪️منابع:
1- محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
2- محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱ ـ ۵۲–۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
3- بیگدلی علیرضا، «افغانستان جایی برای دوست داشتن، یادداشت‌ها و خاطرات».
4- نشریه شماره 55 معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری، مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی.
5- ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد.
6- کانال همراه ناظر ساختمان.