فضاهای ارسی دار ؛ نمونه ای از فضاهای گلخانه ای در معماری سنتی ایران

یکی از روشها برای کنترل انتقال حرارت در دریافت های مستقیم انرژی خورشیدی ، استفاده از فضاهای گلخانه ای است . فضاهای ارسی دار نمونه ای از فضاهای گلخانه ای در معماری سنتی ایران به شمار می آیند . در این نوشته با عملکرد گلخانه های خورشیدی در معماری مدرن و نمونه سنتی آن ، فضاهای ارسی دار ، آشنا می شویم .

– گلخانه ها به دلیل خاصیت شیشه ، اشعه ی مستقیم خورشید را که دارای طول موج کوتاه است از خود عبور می دهند . اشعه ی وارد شده جذب مصالح و اشیاء داخلی می شود و آنها را گرم می کند و به شکل تابش موج بلند به محیط داخلی بازتابش میکند .

-به دلیل کدر بودن سطح شیشه نسبت به تابش موج بلند ، گرمای بازتابشی موجود در پشت شیشه حبس می شود و نمی تواند از آن خارج شود و به این ترتیب باعث گرم شدن فضای گلخانه ای و دیگر فضاهای داخلی می شود.

-گلخانه ها را میتوان به شکل های مختلفی با ساختمان ترکیب کرد.

-گلخانه های هم جوار که به دیوار جنوبی ساختمان تکیه داده می شوند ، ترکیبی از دو روش غیر فعال خورشیدی دریافت مستقیم و غیر مستقیم هستند :

فضای گلخانه عملکردی مطابق بر اصول دریافت های مستقیم دارد ، زیرا تابش خورشید را به طور مستقیم دریافت میکند .
اتاق پشت گلخانه عملکردی مطابق بر اصول دریافتهای غیر مستقیم دارد ، زیرا دیوار پشت گلخانه تابش های خورشیدی را جذب و پس از تبدیل به حرارت آنها را به فضای داخل اتاق منتقل میکند .

این شکل عملکرد چنین گلخانه ای را در روز و شب زمستان نشان می دهد:

-در طول روزهای زمستان که پنجره های شیشه ای بسته هستند ، گرما در فضای گلخانه ذخیره و از طریق دیوار مشترک با فضای داخلی به دو روش همرفت یا هدایت به داخل آن فضای داخلی منتقل می شود.

-شبها با بسته شدن دریچه ها ، فضای گلخانه مانند یک واسطه ی حرارتی عمل می کند و مانع از انتقال حرارت فضای داخل به هوای سرد شب می شود.

-در روزهای تابستان پنجره های بالکن باز شده و خاصیت گلخانه ای اتفاق نمی افتد. علاوه بر این در صورت کدر بودن بخشی از سقف ، گلخانه می تواند مانند سایبان دیوار پشتی عمل کند و مانع از تابش مستقیم خورشید به فضای داخلی شود.

فضاهای ارسی دار نمونه ای از فضاهای گلخانه ای در معماری سنتی ایران به شمار می آیند .

-در روزهای تابستان ، پنجره های ارسی کاملا بالا برده می شوند و فضای پشت آنها به یک صفه ی بزرگ تبدیل می شود که می توان در روزها و شب های تابستان از آن به عنوان فضایی نیمه باز استفاده کرد .

به این ترتیب میتوان دید که ارسی نمونه ی بسیار پیشرفته ای از گلخانه های همجوار است که در معماری ایران بسیار متداول بوده است و در همه ی اقلیم های این سرزمین نمونه هایی از آن به چشم می خورده است.

در شهری مانند تبریز که دارای اقلیمی سرد است در خانه های متمولین ارسی های دو جداره مشاهده شده است .