بررسی چهار نوع معماری کبوتر خانه ها

در این پاورپوینت چهار نوع معماری کبوترخانه ها مورد بررسی قرار گرفته است :

• 1- کبوترخانه استوانه ای
• 2- کبوترخانه مکعبی
• 3- کبوترخانه چند قلو
• 4- کبوترخانه ترکیبی

کبوترخانه استوانه ای :

متداول‌ترین نوع کبوترخانه‏ های استوانه‌ای از دو استوانه داخل هم تشکیل شده است.

 استوانه  خارجی برای پایداری بیشتر متمایل ساخته شده و از داخل به ‏وسیله   تکیه‏ گاه‏هایی  به استوانه  داخلی متصل گشته‎ است.

خود فرم استوانه  و مقطع دایره آن بهترین حالت مقاومت در برابر نیروهای جانبی را فراهم  می‏آورد .

 استوانه  داخلی تقریباً به اندازه 2/1 تا 5/1 برابر استوانه  خارجی ارتفاع پیدا می‏کند  .

ارتفاع کل این برج‏ ها 11 تا 16 متر، قطر آن‏ ها 5 تا 15 متر و ضخامت آن‏ها 8/0 تا 5/1 متر می‏باشد.

 با بنا شدن دو استوانه در داخل یکدیگر و محکم شدن استوانه خارجی توسط پشت‏بندهای داخلی، نیاز به ضخامت زیاد دیواره از بین می‌رود و پشت‏بندها توانسته‏اند مقاومت بنا را در برابر بارهای جانبی افزایش دهند.

استوانه خارجی در جهت عمودی توسط راهروهایی به چند طبقه (2 تا 3 طبقه) تقسیم می‏شود. یک راه پله دوار  راهروها را به هم متصل می‏ سازد. ادامه این راه پله به بام کبوترخانه منتهی می‏شود.

پوشش سقف کبوترخانه گنبدی شکل (گنبد نعلبکی شکل) می‌باشد. روی سطح بام ورودی‌هایی جهت ورود کبوتران به داخل برج ساخته شده‌اند که فلفل دان نامیده می‏شوند. این منافذ به صورت برجک‌های کوچک و تزئینی روی بام برج می‌باشند . یکی از این برج‏های کوچک بر روی استوانه داخلی سوار است و بقیه حلزون ‏وار روی بام استوانه خارجی قرار گرفته‏اند .

به جز فلفل دان ها که ورودی کبوتران در سطح بام می‌ باشد، معمولاً در کبوتر خانه‏های  استوانه‌ای  در سه سطح ورودی دیده می‏شود  که این ورودی‌ ها در تمام کبوترخانه‏ها به صورت عمومی نیست .

• کبوترخانه مکعبی :

فرم مکعبی  بعد از فرم استوانه  یکی از متداول ‌ترین شیوه‌های  ساخت کبوترخانه‏هاست.

کبوترخانه‏های   مکعبی که بیشتر در گلپایگان ، خوانسار و خمین  قرار دارند، شبیه یک اتاق بزرگ هستند، که در بدنه داخلی آن لانه کبوترها ساخته شده است .

بیشتر کبوتر خانه‏های  گلپایگان  از نظر شکل هندسی به صورت مربع، مکعب  مستطیل و مکعب  مستطیل ناقص (دراز برج) بنا شده است .

کبوتر خانه‏های  خمین  معمولاً به صورت مکعب  مستطیل با 14 الی 25 متر طول و 6 متر عرض و در حدود 7 الی 10 متر ارتفاع ساخته می‌شوند  .

به جز سقف کبوترخانه ، چوب برای اجرای لبه پله‌ها ، کلاف‌های  عرضی بین دیوارها و نعل درگاه بازشوهای  موجود به کار رفته است.

 از آجر نیز در پوشش فرش بام و رخ بام استفاده می‌شود. در ساختار گِل  برخی از این نوع کبوترخانه‏ها از قلوه سنگ‌های موجود در محل استفاده شده است. در پی ها این کبوتر خانه ‏ها  نیز از سنگ لاشه و آهک استفاده شده است.

در این‏گونه کبوتر خانه‏ها  برای افزایش استحکام کبوتر خانه، دو دیوار طولی را که بیشتر در معرض خرابی نیروهای وارده هستند، توسط تیرهای چوبی به صورت عرضی کلاف کشی کرده و دو دیوار را در نقاط متعددی به هم متصل نموده ‏اند

بر خلاف برج‏ های کبوتر استوانه‏ای ، روی بام فلفل دان وجود ندارد و ورود و خروج کبوترها از بدنه برج صورت می‏گیرد  .

برای این منظور در قسمت ‏های بالایی بدنه برج، استوانه‏های کوچک سفالی (تنبوشه‏های کوچک) قرار داده شده است.