گودال باغچه ( سه پاورپوینت )

• گودال باغچه چیست ؟

-گودال باغچه حیاط گود نشسته ایست که در میان حیاط خانه قرار می گیرد و معمولا سطح این حیاط با حیاط اصلی به یک طبقه می رسد که با حمایت بستر زمین، در تابستان به طور موثری دمای پایین تری نسبت به محیط داشته و در زمستان ها گرم ترند ،چون معماری ایرانی درون گراست ، تبدیل حیاط های گرد و بسته به پادیاو و گودال باغچه لطف بسیار به خانه های ایرانی داده است.

-علل گود ساختن حیاط ها :

• گود بودن حیاط ها در این خانه ها باعث نتابیدن آفتاب به نقطه پایین خانه می شود که این خود در تعدیل هوای قسمت های تحتانی خانه بسیار موثر است و آن را مکانی مناسب برای تابستان گرم این نقطه می کند.
• هم چنین برای استفاده از آب قنات ها باید کف خانه پایین تر از سطح زمین باشد. که در اصفهان قدیم به دلیل بالا بودن سطح آب های زیر زمینی بیشتر از چاه ، از قنات استفاده می کردند
• علت دیگر ساخت خانه به صورت گودال باغچه مقاومت پذیری بیشتری در مقابل زلزله بود.

-در حیاط های مرکزی با گودال باغچه تمام عناصر متشکله خانه دست به دست هم می دهند و میکرو کلیمای قابل زیست را فراهم می آورند. آنها مانند یک عنصر هوشمند در مقابل سرما، رطوبت و باد عمل می کنند و چون واحه ای طبیعی نور ، باد، گیاه را گرد هم می آورند تا در شرایط نا مطلوب محیطی، آسایش ساکنان را فراهم کنند.

-گودال باغچه به عنوان یک جزء از کل خانه هماهنگ با ساختار درون گرای خانه شکل گرفته است. مصالح، نحوه سازماندهی فضا، تناسبات، توجه به شرایط اقلیمی، نحوه پاسخگویی به نیاز و ... متناسب با خانه، بافت شهری و منطقه کویر است. در واقع گودال باغچه نه تنها بی توجه با ساختگاه نبوده، بلکه هماهنگ تر و متناسب تر از هر جزء دیگری در دل خانه های کویری قرار گرفته است .

در مناطق کویری برای برقراری تعدیل خط آسمان در معماری، بام ها را هم تراز می ساختند. به همین سبب احداث بنا در گوی صورت می گرفت. بدین لحاظ همه بناها به یك شکل جلوه می کرد و نشانگر حضور یك معماری متوازن افقی است و از این طریق مردم واری و بحث اجتماعی را رعایت می کردند .

در مناطقی چون یزد و کاشان بخش بزرگی از حیاط به صورت گودال باغچه ساخته شده است.  به گونه ای که کل حیاط به دو بخش تقسیم می شده است :

•  حیاط اول که پایین تر از تراز سطح گذر بوده
•  و حیاط دوم که در زیر زمین قرار می گرفته و فضاهایی در دور خود در بر داشته است تا علاوه بر دسترسی بهتر به آب زیرگذر قنات ها ، با کاشت درختان سرسبز و فضاهای درخور محیطی خنک به وجود آورند.

با توجه به شرایط تابستانی ، ساختمان ها باید فشرده و مکعبی شکل باشند و با بریدن قسمتی از این مکعب و پرکردن حفره ی ایجاد شده با سایه (سایه دیوار ، درخت ، پیچک و چفته مو) و هوای خنک شده به وسیله تبخیر آب سطح چمن ، برگ درختان ، حوض و فواره ، می‌توان فضای نسبتا مناسبی در ساختمان ایجاد کرد . در اطراف این باغچه داخلی پلان ساختمان می‌تواند آزادانه باشد.

خلق مبتکرانه گودال باغچه در حیاط مرکزی علاوه بر ایجاد یك خرد اقلیم، دسترسی بهتر به آب زیر گذر قنات و تامین آب درختان سرسبز را میسر کرده است. در حیاط های مرکزی چهار صفه نیز با استفاده از ایوان ها در جداره ها و بادگیرها در عمق ساختمان جریان هوای مطلوب از حیاط مرکزی به میان صفه ها روان می گردد.

گودال باغچه علاوه بر تأمين خاك مورد نياز خشت هاي استفاده شده در بنا، امكان دسترسي به آب قنات را هم فراهم مي كرده است . اين مساله، در شهر هايي مثل نايين كه يك شبكه ي پيچيده ي قنات داخل شهر داشته اند بسيار مهم بوده است. بنابراين معمولاً در گودال باغچه آب رواني مي بينيم كه حوض مياني را پر مي كرده و سر ريز آن به خانه هاي ديگر مي رفته است.

در حاشيه ي اين حياط اغلب رواق و گاه چند اتاق به شكلي نيمه باز ساخته مي شده و كاشت درخت انار، پسته و انجير در اين گودال باغچه ها مرسوم بوده است.

با توجه به كوچك تر و پايين تر بودن اين حياط ها و استفاده از رطوبت و خنكي زمين، علاوه بر رطوبت گياهان و خنكي آب، در واقع فضايي به مراتب اقليمي تر از حياط شكل مي گرفته است .

گودال باغچه ي خانه ي پير نيا در نايين و مسجد مدرسه ي آقا بزرگ در كاشان نمونه هاي خوبي از اين فضاها هستند .

معماری خانه طباطبایی ها به شیوه گودال باغچه متقارن و درون گرا است .

گودال باغچه به دلیل گود بودن در کنار درختان سبز و حضور آب، محیطی خنك را به وجود می آورده است. بدین صورت که خانه ها با گودال باغچه های گود و دیوارهای بلندی که دارند ، همانند چاه ها خنك بودند . همچنین ساخت خانه ها در گودی، پناهگاهی مناسبی در برابر بادهای تند کویری بوده است.

گودال باغچه جایگاه های خنك و دلچسبی را برای تابستان گرم و سوزان فراهم می آورد و برای مردم گرمازده پناهگاه خوبی بوده است.

به واسطه حیاط ها و گودال باغچه های عمیق یک طبقه از سطوح ابنیه در زیر زمین قرار گرفته و با حمایت بستر زمین، در تابستان به طور موثری دمای پایین تری نسبت به محیط داشته و در زمستان ها گرم ترند؛ لذا نوسانات انرژی به حداقل رسیده و از اتلاف آن جلوگیری به عمل آمده است .

می توان گفت مهمترین عامل شکل گیری گودال باغچه، دسترسی به آب قنات و تامین آب مصرفی خانه ها بوده است. بدین صورت که آب از داخل زمین و خانه به خانه عبور می کرد. لذا عمق گودال باغچه هم تراز آب قنات مربوطه بوده است. بنابراین هر خانه ای عمقش بستگی به آب قناتی داشته که از آن عبور می کرده است. بر این اساس گودال باغچه به منزله یکی از مهم ترین ارکان فضایی خانه، طبیعت را با حضور آب و گیاه و آسمان به دورن خانه آورده است.

حضور گودال باغچه در داخل خانه های بومی با توجه به اقلیم، مصالح، کاهش مصرف انرژی، پاسخگویی به نیاز های ساکنان و ساختگاه آن شکل گرفته است و هماهنگی گودال باغچه با کل خانه، انکار ناپذیر است.

در این مجموعه سه پاورپوینت با عناوین زیر در مورد آشنایی با ویژگی های و خصوصیات مختلف گودال باغچه قرار گرفته است :

1- پاورپوینت اول با عنوان " بررسی نقش فضای باز گودال باغچه در دست یابی به معماری پایدار در خانه های سنتی - نمونه موردی: خانه قاجاریه صیفور قاسمی اصفهان "

2-پاورپوینت دوم با عنوان " حیاط مرکزی و گودال باغچه در ساختمان مدرن " 

3- پاورپوینت سوم با عنوان " گودال باغچه ؛ نمونه معماری زیرزمینی ایرانی  "

• توجه : فقط اسلاید های پاورپوینت دوم به صورت تصویر می باشد ، یعنی متن داخل تصاویر پاورپوینت دوم قابل ویرایش نیست . ولی دو پاورپوینت دیگر به طور کامل قابل ویرایش می باشند .