گنبد سلطانیه ؛ شناخت ، آسیب شناسی و مرمت

گنبد سلطانیه در زنجان، شهر سلطانیه، میدان علامه حلی، بلوار علامه حلی، خیابان اریباد واقع شده است .

بناي گنبد سلطانيه از نظر حجم و فرم معماري داراي اهميت بسياري است و در تاريخ فن معماري ايران نقطه عطفي محسوب ميشود.

اين بنا در دوران حكومت اولجايتو (سلطان محمد خدابنده) در مدت حدود نه سال از سال 704 تا 713 (ه.ق) احداث شده است.

از شهر سلطانيه يكي از باشكوه ترين پايتخت هاي تاريخ ايران فقط گنبد شگرف و برج و باروي سنگي سترگ دولتخانه اش باقي مانده و هنوز راه طولاني باقي است , تا ارزشهاي ناشناخته آن روشن شود ولي همين اندك ميتواند مصداق گوياي عصر مهمي از تجديد حيات هنر و معماري ايران باشد.

تزئينات گنبد سلطانيه به دو دوره تقسيم ميشود :

• دوره اول شامل تزئينات اصلي گنبد (713-704 ه.ق)
• دوره دوم شامل گچبري و نقاشي روي تزئينات لايه اول (715-713 ه.ق)

هر دو دوره تزئينات ، داراي خصوصيات و ارزش هاي بالايي مي باشند كه نشانه هنرنمايي استادكاران و هنرمندان با ذوق ايراني است .

تزئينات داخلي بنا با توجه به ارتفاع بلند بنا و ديد انسان طراحي شده است.

هر قدر ارتفاع بلندتر ميشود مقياس تزئينات بزرگتر شده و تركيب رنگها با ورقه طلا چنان تلالويي در فضا ايجاد نموده كه احساس سنگيني را از بنا گرفته است، كه در نهايت به آن سبك باري و توازن مي بخشد كه علي رغم توده عظيم آن تعادلي دلپسند دارد و همين نسبت هاي هماهنگ، رنگ هاي درخشان ، همگي در يك تعادل كامل تركيب شده و به بنا ظاهري يگانه بخشيده است.

• نخستین اقدامات مرمتی در گنبد سلطانیه :

از اواخر دهه‌ی چهل طراحی مرمت و اجرای تعمیرات این بنا توسط سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران و مشاوره‌ی دانشکده‌ی معماری دانشگاه ملی، مرکز باستان‌شناسی صورت پذیرفت و پیش از آن نیز اقدامات تعمیراتی توسط اداره کل باستان ‌شناسی صورت گرفته ‌بود.

پروژه‌ی مرمت مسجد و آرامگاه سلطان محمد خدابنده (الجایتو) واقع در سلطانیه‌ی زنجان که طبق قراردادی به دانشکده‌ی معماری دانشگاه ملی ایران واگذار شده بود توسط پروفسور پیرو سن پائولزی، مدیر انستیتوی مرمت آثار باستانی و متخصص يونسکو، با همکاری دکتر رضا کسائی استاد مرمت دانشكده‌ی معماری دانشگاه ملی ایران تهیه و اجرا ‌گردید.