سرای معین التجار شهر اهواز

سراي معين التجار يکي از بناهاي دوره قاجار مي باشدکه توسط حاج محمد تقي معين التجار بوشهري و با همکاري  محمد حسن خان سعد الدوله ساخته شده است .

سراي معين التجار داراي يک راسته بازار بوده است که اين مجموعه در قديم تا پشت بيمارستان جندي شاپور وسعت داشته و يک مکان تجاري به حساب مي آمده تا اينکه در سال 1313 با ساختن پل، بازار نصف شد و رونق اصلي بازار و داد و ستد نيز در قسمت سرا همچنان ادامه داشته است.

سراي معين التجار يکي از بناهاي با ارزش بافت قديم اهواز بوده که از دير باز مرکز تجاري اقتصادي بازار قديم بوده است که بنا به دلايلي امروزه از رونق افتاده است و دستخوش تغيير و تحولات عمده اي شده كه باعث از بين رفتن اين اثر تاريخي شده است.

اين بنا در سالهاي اخير در معرض آتش سوزي و عوامل فرساينده قرار گرفته و متوجه آسيبهاي عمده اي شده که مي بايست با تدابيري از آسيب هاي وضع موجود جلوگيري و بنا را در راستاي زنده نگاه داشتن و احيا هدايت کرد.

بيشترين آسيب هاي وارده بر اين اثر تاريخي عبارتند از:

• تخريب هاي انساني ،
• رطوبت صعودي و نزولي
• آتش سوزي

که هر کدام به نوعي به اين بنا آسيب رسانده اند  که مي بايست راهکاري در جهت از بين بردن آسيبها، همچنين مرمت آن انديشيده گردد.

به گفته يکي از کارکنان قديمي بانک ملي اهواز اولين بانک ملي در خوزستان در سال 1307 در سراي معين التجار تاسيس شد و تا سال 1332 در اين مکان فعاليت داشته است . با تخليه اين محل جنبه اداري از اينجا برچيده شد .

بعد از بانک اين مکان تبديل به گمرک مي شود. در سال 1332 کشتي هاي تجاري به اينجا مي آمدند و بارهاي خود را در سراي معين التجار تخليه مي کردند.

در اين اواخر از سراي معين التجار به صورت غرفه ، غرفه و يا به عنوان انبار از آن استفاده مي کردند.

عمده مصالح به کار رفته در اين بنا آجر، تير چوب جهت اجراي سقفها و ستونهاي آجري ، و شفته آهک جهت اجراي پي ها و گچ و خاک جهت گيرايي مي باشد .  در اواخر از تير آهن جهت اجراي مجدد سقفها استفاده شده که به علت بار بيش از حد باعث فرو ريختن ديوارها و ايجاد ترک در آنها گرديده است که نشان دهنده مرمت غلط و خارج از اصول بوده است.

ساباط معين‌التجار متشكل از چهار‌طاقي هاي متعدد با طاق جناقي مي‌باشد ، كه فقط 7 عدد از اين طاق ها باقي‌ مانده است.  آجر كاري هاي ساباط با اشكال هندسي تزئين يافته و نور‌گيرهاي ساده‌اي در طرفين و سقف جهت روشنايي بازار تعبيه شده است.

هيچگونه تزئيناتي در خارج از بنا وجود ندارد ، بخش‌هاي داخلي بنا و سر‌دربها ، لچكي ها و طاق‌نماهاي آن آجر كاري به شيوه سنتي معماري دزفول و شوشتر يعني خوون چيني اجرا شده و داراي ستون هاي مدور نيز مي‌باشد.

هيچگونه اقدامي در ارتباط با تعيين حريم مجموعه صورت نگرفته و بنا به ضرورت ثبت در فهرست آثار ملي متعاقباً نقشه‌هاي تعيين حريم تهيه و ارائه گرديده است.

در اوايل قسمت جنوبي عمارت به صورت اداري به مغازه‌ها ، ساباط ، كاروان سراي معين التجار ، حجره‌ها و... كه سازه‌ها و خرابه‌هاي آن باقي مانده متصل بوده است.

اين بنا به گفته اهالي اهواز مدتي به عنوان محل گمرك اهواز كاربري داشته و پس از تخليه گمرك به محل تجاري تبديل شده كه دربها و ... موجود مي‌باشد.

اين بنا و همچنين سازه‌هاي اطراف داراي مالكيت بخشي خصوصي است و بر اساس راي كمسيسون ماده 5 كاربري فرهنگي دارد و چنانچه اين بنا و ملحقات آن تملك گردد به منظور احياي بازارجه سنتي و محل فروشگاه صنايع دستي و همچنين خانه سياح ( مركز ايرانگردي و جهانگردي ) اهواز كاربري مناسب دارد.