روند شکل گیری باغ فردوس تهران تا تبدیل شدن به موزه سینما

-توسعه شهر تهران چه در درون حصار ناصری و چه در بیرون آن، سرنوشت بسیاری از باغ های قاجاری را دستخوش تغییرات گسترده کرده است. یکی از این نمونه های پرشمار باغ فردوس شمیران است که خوشبختانه بخش کوچکی از آن هنوز باقی مانده است. این بخش باقی مانده در حقیقت همان موزه سینما و پارکی است که این موزه را به خیابان ولیعصر متصل کرده ، می توان این ادعا را داشت که سبک معماری و تزئینات منحصر به فرد عمارت اصلی این باغ از مهم ترین عواملی هستند که سبب شدند تا این باغ و سابقه ی آن به فراموشی سپرده نشود. حضور باغ در شکلی جدید، در عین حال موجب شده است تا تصویری از باغ در ذهن ایجاد شود که چندان با اصل خود انطباق ندارد .

-این پژوهش با رجوع به منابع تاریخی و معماری که در ادامه معرفی خواهند شد، تلاش دارد تا ساختار و شکل کلی و در عین حال ساختار اصیل باغ را بازیابی و معرفی نماید.

-در حقیقت این پژوهش می کوشد تا به یک سری از پرسش ها در مورد هویت این باغ پاسخ دهد و پرسش اصلی تحقیق ، به این صورت قابل طرح است که با توجه به تغییر و تحولات باغ فردوس در دوره قاجار و پس از آن و با در نظر گرفتن آنچه امروز از آن باقی مانده است، شکل اصیل باغ چگونه بوده و نحوه همنشینی آن با بستر و محوطه اطراف به چه صورت بوده است .

-آنچه باعث انتخاب این موضوع شده ، روشن شدن سرگذشت این اثر فاخر در طول تاریخ و نیز همچنین پی بردن به جایگاه اجتماعی این شاهکار عظیم و برجسته می باشد .

-عمارت اصلی باغ اکنون به موزه سینما تغییر کاربری یافته و از استخرهای آن اثری باقی نمانده است تنها عنصری که از محوطه عمارت از آن دوره باقی مانده حوض ایی است که مقابل عمارت قرار دارد. در پی این تغییر کاربری ها، تغییراتی نیز برای همساز شدن باغ و عمارت اصلی آن با کاربری جدید رخ داده که چهره باغ را دگرگون کرده است ؛ از جمله این تغییرات می توان به ساخت بناهایی ناسازگار با ساختار اصیل باغ و مداخلاتی در بنای اصلی باغ فردوس اشاره کرد

-ساختار باغ و به خصوص محل های قرارگیری خیابان های آن، به مرور دچار تغییراتی شده است و مخصوصا پس از آغاز فروش زمینها، این تغییرات شدت یافت و به مرور با تقسیم زمین های آن و توسعه شبکه عبور و مرور، خیابان های اصیل باغ در بافت جدید محو شدند. ولی با این حال قطعات مهمی از باغ مانند عمارت اصلی و قسمت هایی از باغ اطراف آن که در زمان فروش زمین های باغ تصمیم به محافظت از آن گرفته شد و مقداری از باغ اندرونی و عمارت داخل آن که توسط دکتر محمود افشار خریداری شده بود، باقی ماندند.

-در باغ فردوس بیشترین گونه درختی که در منابع مختلف اعم از منابع تصویری و نوشتاری به آن اشاره شده، درخت چنار است . بسیاری از این درختان در زمان دوست محمد خان معیرالممالک از بین رفتند. تعدادی از این درختان چنار تاکنون نیز باقی مانده اند و دیدن برخی از این درختان کهن در مواردی می تواند مدرکی برای یافتن ساختار مبهم باغ در میان کوچه ها و خیابان های امروزی شهر باشد.

-از ابتدای برپایی باغ فردوس تاکنون بناهای متعددی در این باغ ساخته شده است. اولین عمارت این باغ، بنابر دست نوشته های دوستعلی خان معیرالممالک، عمارتی دوطبقه بوده که در زمان محمدشاه قاجار توسط حسینعلی خان معیرالممالک و به سبک فیلگو بنا نهاده شد. این بنا که در شمال باغ قرار داشت پس از ساخته شدن عمارت دوم توسط دوست علی خان نظام الدوله متروک ماند و به مرور تخریب شد .

-عمارت دوم که بنای اصلی باغ محسوب می شده است، همان بنایی است که تاکنون باقی مانده است و اکنون به عنوان موزه سینما استفاده می شود. در مراحل مختلف، تعمیراتی در این عمارت انجام شد و در نهایت در سال های اخیر نیز پس از تبدیل کاربری این بنا به موزه سینما، برای تطبیق با کاربری جدید، تغییرات جزئی مانند نورپردازی داخل و خارج عمارت، پوشاندن دیوارهای داخلی با گچ، تقسیمات داخلی با دیوارهای سبک، تغییر کف سازی اتاق ها و از این جمله در بنا به وجود آمد.

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.

• منبع : فایل پی دی اف مقاله ای به همین نام نوشته " مهندس علیرضا دواندگی و سرکار خانم فریبا سادات مفتخری " ارائه شده در سومین کنفرانس سالانه پژوهش های معماری ، شهرسازی و مدیریت شهری - ( اصل فایل پی دی اف مقاله نیز همراه با پاورپوینت قرار داده شده است )