تفسیر کاربردی استاندارد 2800 و کاربرد آن در ETABS

معرفی و تاریخچه آیین نامه ایمنی ساختمانها دربرابرزلزله ، آیین نامه 2800 :

• معرفی استاندارد 2800 :

کشور پهناور ایران در یکی از مناطق زلزله خیز جهان در مسیر کمربند زلزله آلپ – هیمالیا قرار دارد. وجود گسل‌های فرواوان در سراسر پوسته ایران و وقوع مکرر زلزله های ویرانگر در طول تاریخ واقعیتی است که خواه نا خواه باید آن را به عنوان یک تهدید بالقوه باور داشت و برای مقابله با آن چاره اندیشی نمود. خوشبختانه امروزه با بهره‌مندی از پیشرفت‌های حاصل شده در زمینه مهندسی زلزله و زلزله شناسی می توان با ساخت و ساز ایمن مخاطرات ناشی از زلزله را به حداقل ممکن رسانید. تهیه و تدوین آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800 ایران) یکی از اقدام‌های شایسته‌ای است که توسط مرکز و با همکاری محققین و متخصصین ذیربط، در همین راستا صورت گرفته است. نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست. تدوین این آیین موجب رونق ضوابط مهندسی در روند ساخت و ساز کشور و در عین حال، تلاش برای اجرای فراگیر آن و جلوگیری از تخلفات، در کاهش خسارات ناشی از زلزله، بسیار مؤثر بوده است.

امید است تلاش و پشتکاری که در تهیه و بازنگری استاندارد 2800 ایران صورت می‌گیرد، با توجه و اهتمام جدی در به کار بستن آن و به کارگیری نظام اجرایی و نظارت کارآمد در ساخت و ساز کشور به ثمر نشیند و شاهد تکرار مصایب و خسارات غیر قابل جبران، مانند زلزله بم و زرند نباشیم.

تاریخچه استاندارد 2800 :

• مقدمه :

پس از زلزله ویرانگر دهم شهریور 1341 بویین‌زهرا که بزرگی آن 2/7 در مقیاس ریشتر بوده و طی آن 12000 نفر جان خود را از دست دادند، اولین آیین‌نامه زلزله ایران تهیه شد.

درسال 1343 سازمان برنامه و بودجه وقت در قالب یک طرح تحقیقاتی گزارشی تحت عنوان «آیین‌نامه موقت حفاظت ساختمانها در برابر زلزله» منتشر نمود. به دنبال آن در وزارت آبادانی و مسکن کمیته آیین‌نامه دفتر مطالعات و معیارهای ساختمانی تشکیل و جزوه‌ای را تحت عنوان «آیین‌نامه ایمنی‌ساختمانها در برابر زلزله» در شهریور 1346 منتشر کرد. در این آیین‌نامه ساخت ساختمانهای بیش از سه طبقه و یا مرتفع‌تر از 11 متر منحصراً با اسکلت فولادی یا بتن‌آرمه مجاز دانسته شده است.

این آیین نامه دو فصل داشت: فصل اول ساختمانهای با مصالح بنایی و فصل دوم محاسبه ساختمانها در برابرنیروی زلزله. در این آیین‌نامه که دارای کمیته علمی بود، هر گونه تغییر، اصلاح و تکمیل در صلاحیت وزارت آبادانی و مسکن دانسته شده بود. آیین‌نامه مذکور در قالب نشریات سازمان برنامه و بودجه وقت (دستورالعملهای لازم‌الاجرا) در سال 1348 انتشار یافت.

بعد از مدتی فصل دوم این آیین‌نامه که مربوط به بارهای ناشی از زلزله بود به استاندارد ملی ایران شماره 519 «حداقل بار وارده بر ساختمانها» انتقال یافت و این آیین‌نامه ملاک محاسبه ساختمانها در برابر زلزله قرارگرفت.

• ویرایش اول :

مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن با تشکیل کمیته‌ای ازتعدادی از استادان دانشگاه ها و صاحبنظران و همکاران مرکز ، پیش‌نویس «آیین‌نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله» را تهیه و اولین چاپ آن را در بهمن 66 منتشر نمود. این آیین‌نامه با همکاری مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی شماره 2800 به خود گرفت و مجدداً بخش مربوط به بارهای ناشی از زلزله از استاندارد 519 جدا و آیین‌نامه مذکور ملاک طراحی ساختمانها در برابر زلزله قرار گرفت. این آیین‌نامه به استناد تصویب‌نامه مورخ 24/7/67 (27/12/67) هیأت وزیران برای اجرا به کلیه دستگاههای اجرایی و شهرداریها ابلاغ گردید و بعد از زلزله رودبار و منجیل در سال 1369 اهمیت و نقش آن بیش از پیش اثبات گردید و مورد توجه عموم قرار گرفت.

• ویرایش دوم :

توسعه دانش مهندسی بخصوص مهندسی زلزله در کشور و در دنیا ایجاب می کرد این آیین‌نامه جوان تکمیل گردد. بر این اساس در سال 1372 کمیته‌ای متشکل از 36 نفر از صاحبنظران و استادان دانشگاه ها در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تشکیل گردید که با اجرای پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی و تشکیل جلسات تخصصی نسبت به بازنگری این آیین‌نامه اقدام نمود. این کمیته در اسفند 1375 به اخذ دریافت جایزه ویژه از «اولین جشنواره مهندسی ساختمان کشور» نائل شد.

• ویرایش سوم :

برنامه بازنگری متن آیین‌نامه برای تدوین ویرایش سوم نیز از سال 1379 آغاز گردید که این ویرایش نیز نسبت به دو ویرایش قبل از خود از سطح کیفی بهتری برخوردار بود. در ویرایش سوم آیین‌نامه، علاوه بر لحاظ کردن مطالب جدید و تغییرات لازم در مباحث مختلف که به منظور رفع ابهامات و تناقضات متن آیین‌نامه صورت گرفته‌، سیر منطقی مباحث در فصل‌بندی آیین‌نامه نیز مورد توجه بوده است.

• ویرایش چهارم :

این مرکز با توجه به بازخوردهای اجرایی آیین نامه و همچنین آخرین دستاوردهای علمی – تحقیقاتی که از وقوع       زلزله های متعدد در سراسر جهان و ایران به دست آمده است، برنامه بازنگری متن آیین نامه برای تدوین ویرایش چهارم را در دستور کار خود قرار داد. در اجرای این دوره از بازنگری آیین نامه، با توجه به اولویت های بازنگری و به منظور اعمال دقت بیشتر در تخصص های مربوطه در هر بخش از آیین نامه، 8 کارگروه تخصصی تشکیل شده و با برگزاری جلسات متعدد وظایف بازنگری مباحث آیین‌نامه را بر عهده داشتند. هدایت و هماهنگی این کارگروه ها، توسط کمیته‌های هماهنگی، اجرایی و دائمی ( متشکل از 44 نفر زا استادان و صاحبان فن) انجام شده است.

• ویژگی های ویرایش چهارم:

– توجه به سادگی و گویایی ضوابط استاندارد

– به روز رسانی پهنه بندی خطر نسبی زلزله

– اصلاح طیف پاسخ طراحی با توجه به اثرات نزدیک گسل

– اصلاح طبقه بندی نوع زمین

– اصلاح ضوابط مربوط به مسائل ناپایداری های زمین

– ارائه ضوابط لرزه ای برای طراحی فونداسیون

– ارائه روشهای ساده شده تحلیل برای سازه های دارای هندسه ساده در کنار تدقیق روشهای فعلی

– معرفی روش تحلیل استاتیکی غیر خطی به عنوان یکی از روشهای تحلیل

– اصلاح و به روز رسانی جدول ضریب رفتار و ترکیبات بار شامل زلزله

– معرفی سیستم های جدید باربر لرزه ای

– اصلاح ضوابط مربوط به زمان تناوب

– اصلاح ضوابط مربوط به دیافراگم ها و المان های جمع کننده نیرو

– توجه به مفهوم طبقه بندی طراحی لرزه ای ساختمانها ( توجه همزمان به وضعیت لرزه خیزی و اهمیت ساختمانها در طبقه بندی آنها)

– ارائه ضوابط لرزه ای برای اعضای غیر سازه ای نظیر اجزای معماری ، مکانیکی و الکترونیکی

– ارائه ضوابط تکمیلی طرح لرزه ای برای سازه های غیر ساختمانی

– ارائه ضوابط برای اندرکنش سازه و خاک در طراحی لرزه ای

– اصلاح ضوابط مربوط به ساختمانهای بنایی

– بررسی و اصلاح ضوابط مربوط به اتصالات گیردار تیر I شکل به ستون قوطی

تهیه و تدوین آیین‌نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد 2800 ایران) یکی از اقدام های موثر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با همکاری محققین و متخصصین ذیربط به منظور احداث واحدهای ساختمانی ایمن و مطمئن می باشد. نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست و بی شک تدوین این استاندارد و تلاش برای اجرای فراگیر آن می تواند نقش بسزایی در ضابطه مند نمودن ساخت و ساز در کشور و در نتیجه کاهش خسارات ناشی از زلزله داشته باشد.