محراب

-مهرابه یا محراب که در معماری مساجد جایگاه تعریف شده ای دارد، مانند هر عنصر معماری دیگر، سرگذشتی طولانی را پشت سرگذاشته و در مورد سرچشمه پیدایش آن نظریات مختلفی مطرح است به طوری که برخی آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند وبرخی دیگر آن را فقط مختص معماری اسلامی می دانند.

-فرم مهراب در مساجد، عبارت است از فرورفتگی طاقچه مانندی در دیوار که سمت قبله یا مکه را نشان می دهد. در حقیقت محراب در حکم یک جهت نما عمل می کند.

-اما سابقه این فرم معماری، یعنی فرورفتگی طاقچه مانندی که جهت نیایش را مشخص کند در آیین ها و ادیان ایرانی پیش از اسلام نیز وجود داشته است. برخی با اشاره به نحوه نگارش کلمه مهرابه آن را مرکب از دو جزء مهر+ پسوند آبه که نشانگر مکان است(آبه به معنی جای گود است.) و در کلماتی مانند سردابه و گرمابه نیز به کار رفته می دانند و بنابراین معتقدند، مهرابه نشانه ای است که از آیین های مهرپرستی به یادگار مانده و بعدها چون به کار مسلمانان برای نشان دادن قبله می آمده آن را در معماری مسجد نیز به کار برده اند. اما برخی دیگر با این نظریه مخالف هستند و محراب را کلمه ای عربی و از ریشه حرب دانسته و به معنی جایگاه جنگ و نبرد مومن با شیطان یا نبرد با نفس اماره قلمداد کرده اند.     اما آن چه مسلم است، در بسیاری از آیین های دیگر نیز این فرم معماری با تغییرات یا اختلافاتی به کار می رفته یا هنوز می رود.

• معماری محراب

- ساختمان  محراب نيز مثل ساير بناها داراي يك شكل ابتدايي بوده است و تكامل يافته است اما در مورد شكل و انگيزه ساختن محراب نيز مانند زمان ساختن آن اختلاف وجود دارد . نويسنده كتاب «معماري اسلامي» دربارة هدف از ايجاد محراب در مسجد مي نويسد : به عقيدة ما محراب داراي مفهوم نمادي بسيارناب وژرفي است اما اين بدعت از نظر فقهاي مدينه جز به عنوان نمادي از حضرت پيامبر(ع) در اين نقطه از خانه او قابل توجه نبوده ، بنابر اين محراب فقط نمايانگر حضور پيامبر وشخص او بود ونشانگر يك صدر كوچك كه جهت بزرگداشت جاي استقرار از خلفا يا ائمه ساخته شده باشد … محراب مقام منزلت رفيع داشت وهرگز با صدر تالارهاي تشريفات قابل قياس نبود… » شكل محراب براي امام ايجاد احترام نمي كرد بلكه بر عكس اين محراب بود كه به سبب ركوع و سجده هاي امام در آن ، عزت و افتخار مي يافت .

-اگر هدف ازايجاد محراب ، نشان دادن جاي قرار گرفتن پيامبر و حضور ايشان در خانه اش دانسته شود ، تا باقي بماند ، شايداگر معمار در كشيدن شكل انسان مجاز بود ، مي توانست به همان گونه كه شامل حضرت مسيح را زينت بخش كليسا مي كنند ، تمثالي  نيز از پيامبر تهيه كند. در هنر يوناني، هلني و روحي و بيزانسي پيكرة مورد احترام را معمولاً در جلو يك فرو رفتگي ديوار تا قديس يا تاقچه»كه حالت قالب يازمينه راايفا مي كردقرارمي دادند ، وهرگاه پيكره عظيم بود ، فرو رفتگي به غرفه هاي بزرگ تبديل مي شدو معمولاً اين فرو رفتگي متناسب با پيكره بود.

-برخي مي گويند تاقچه يا فرو رفتگي در ديوار كه بدان محراب گفته مي شود بي چون و چرا از پديده هاي هنر مقدس اسلامي است و در عمل ازعوامل عادي آداب ديني شده است.

- بدين ترتيب محراب در مساجد نه تنها در محور بنا، بلكه در مسيـري عرفاني قـرار دارد كــه مستقيماً به مكه منتهي مي شود و نمادي از كعبه را به نمايش مي گـذارد، محـوري كه به منزلـة عقربة قطب نمايي بود كه قطب اسلام را بي وقفه به مؤمنان نشان مي داد.

-معمولاً ساختمان هر محرابي از دو قسمـت افقي (زميني) و عمودي (ديواري) تشکیل شده است. قسمت كـف به اندازة طول قد يك انسان و كمي گودتر از سطح زمين براي قرارگرفتن پيـشنمـاز مي بـاشد، قسمت روي ديوار به منزلة نماد و سنبلي از كعبه كه شكل آن به صورت تاق نـمـايي فـرو رفته در ديوارة مسجد و در وسط ‌آن قوسي شكسته يا نيم دايره تعبـيه شده است كه با بهترين نـوع تـزئـيـن مي گردد.  

برای دیدن لیست کامل مطالب داخل این پاورپوینت قسمت "اطلاعات بیشتر" را ملاحظه نمائید.