خانه و موزه مقدم

خانه مقدم یکی از قدیمی ترین و زیباترین بناهای تهران مربوط به دوره مظفرالدین شاه می باشد که در خیابان امام خمینی تهران واقع شده است. این بنا ابتدا متعلق به شخصی به نام محمد تقی خان احتساب الملک بوده که 120 سال از قدمت آن می گذرد.

 محمد تقی خان یکی از صاحب منصب های دربار قاجار بود که از دوره ناصرالدین شاه تا آخرین پادشاه قاجار (احمد شاه) خدمت کرده است. از مهمترین پست های وی می توان به شهردار تهران اشاره کرد. این بنا میراث دو پسر احتساب الملک به نام های حسن و محسن می باشد. حسن مقدم در جوانی فوت کرده و به همین علت ملک مقدم به برادر کوچک او محسن رسید.

موزه خانه مقدم دارای ویژگی های بسیاری اعم از معماری سنتی ایرانی و معماری باستانی غربی است. خانه ای اندرونی آن از چهارباغ های ایرانی الهام گرفته و ضلع غربی آن به مانند قلعه های قرون وسطی طراحی شده است.

این ملک دارای تغییر و تحولات بسیاری بوده است.

در سمت شمال غربی سوئیت کوچکی وجود داشته که اکنون به گلخانه ای زیبا تغییر یافته است. محسن مقدم و همسر او سالهای اول زندگی خود را در آن سوئیت گذرانده اند. خانه مقدم به دو بخش بیرونی و اندرونی تقسیم شده است.

در دوره قاجار دیوار ساده ای این دو بخش را از هم جدا کرده که به وسیله یک در به هم مرتبط شده بودند. محسن مقدم که یکی از روشنفکرهای عصر خود بوده با تخریب دیوار ساده به عنوان جداکننده، بیرونی و اندورنی را به هم پیوند داده است. این اقدام مقدم با تاثیرپذیری از معماری غرب بوده که به نوعی شفافیت بین فضاها به شمار می رود. تغییر فوق با همکاری مهندس هوشنگ سیحون صورت گرفته که به دیوار تجدد شهرت یافته است.

ضلع شرقی بنا شامل فضای اندرونی می باشد. حیاط این بخش توسط محسن مقدم و همسر او با الهام از چهار باغ ایرانی طراحی شده است.

ضلع شمال شرقی بنا شامل اتاق پذیرایی و اتاق زمستانه می باشد که از طراحی خاصی برخوردا نبوده و هم اکنون تابلوهای نقاشی محسن مقدم در آن نگهداری می شود.

ضلع جنوب شرقی مطبخ و سرایداری خانه قرار دارد که به طور کامل مورد بازسازی قرار گرفته، و اکنون به عنوان بخش اداری مورد استفاده قرار می گیرد.

عمارت بیرونی که به تابستان نشین شهرت دارد ، در ضلع جنوب غربی واقع شده و در سمت خلاف جهت نور تعبیه شده است.

 زیر این فضا عرصه حوض خانه قرار دارد که به غیر از حیاط از طریق یک رشته پلکان به عمارت تابستان نشین مرتبط شده است.

حیاط بیرونی با تاثیرپذیری از باغ های ژاپنی طراحی شده و شامل گیاه نیلوفر، برکه و ماهی قرمز می باشد.

بنای شبیه به قلعه های قرون وسطی در سمت ضلع شرقی ساختمان بعدها به فضای خانه اضافه شده است.

محسن مقدم به همراه شاگرد خود دکتر ابولقاسمی، به احترام همسر خود که فردی اروپایی بوده این ساختمان را به این شکل طراحی کرده اند.

 محسن مقدم از این ساختمان به عنوان مکانی برای نگهداری اشیاء کلکسیون خود استفاده می کرد. مکانی که 50 سال قدمت داشته و حکم موزه شخصی او را دارد.

کنار گلخانه شمال شرقی ایوان کوچکی طراحی شده که ایوان قاجار نامگذاری شد و از طراحی های محسن مقدم می باشد.

 وی طرح این ایوان را از باغ الحمرا اسپانیا الهام گرفته و به دلیل کاشی هایی که بر روی دیوارهای این قسمت تعبیه شده به ایوان قاجار شهرت یافته است.

استاد محسن مقدم از زمان ورود به ایران فعالیت های فرهنگی هنری بسیاری را انجام داده اند. وی یکی از اولین اساتید باستان شناسی ایران بود که در دانشگاه های تهران فعالیت می کرد. از بدو تاسیس دانشگاه تهران کرسی استادی هنر را در اختیار داشت. در سال 1351 ه.ش زنده یاد محسن مقدم-استاد ممتاز دانشگاه تهران  با توجه به علاقه وافرش به فرهنگ و هنر ایران، خانه پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری شده را وقف دانشگاه تهران نمود.  ایشان در سال 1366 ه.ش دار فانی را وداع گفت و پس از مرگ همسر ایشان در سال 1369 تولیت موزه مقدم در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت. این مکان رسماً در سال 1388 به عنوان موزه افتتاح گردید.