بازار

لیست مطالب داخل این پاورپوینت:

• واژه بازار
• تعریف بازار در واژگان نوین اقتصادی
• شهر و بازار در دوره اسلامی
• بازار ایرانی
• بازار شهر سرپوشیده
• ساختار ارگانیک بازار
• منظره های سازماندهی شده
• سازماندهی مناظر به دو طریق صورت می گیرد :
• در بررسی جایگاه بازارها چهار وضع متفاوت تشخیص داده می شود:
• ساختار پیکر بازار
• در بنای بازارهای اسلامی با معماری سنتی سه بخش اصلی را می توان از هم تمیز داد:
• الف ) راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار
• تعداد طبقات بازار ها
• ارتفاع سقف بازار ها
• تهویه بازارهای سرپوشیده
• ب : خان (کاروانسرا)
• هشت طرح اصلی خان ها
• اجتماع خان ها را می توان به سه گونه متفاوت مشخص کرد
• سرا کاروانسرا یا خان
• پیوستگی سرا به راسته
• سراهای قرن یازدهم ،دوازدهم وسیزدهم
• ج : مجموعه های سرپوشیده (تیمچه قیصریه بدستان )
• تیمچه
• در معماری تیمچه ها که متأثر از معماری دوران بعد از صفوی است سه نوع رایجتر را می توان تشخیص داد
• زیبایی معماری تیمچه ها
• قیصریه
• د) میدان
• ه ) دالان یا بند
• و) چهارسو
• پیوستگی میان اجزای مختلف بازار با قدمتهای متفاوت
• تجمع پیشه وران مختلف در بازار
• بخشبندی بازار و اصول اساسی آن
• مهمترین گونه های بازار از لحاظ شکل و کارکرد
• بازارخطی (طولی )
• بازار چند محوری
• بازار مرکزی خرده فروشی
• بازار صلیبی (با دو محور اصلی متقاطع )
• درخصوص کارکرد بازار گونه های زیر را می توان تشخیص داد
• بازار محله (بازارچه )
• بازار بیرون شهری (حومه )
• بازار صحرایی
• بازار زیارتی
• شباهت بازار قدیمی و مراکز بزرگ تجاری امروز

نمونه ای ازمطالب قرارگرفته درداخل این پاورپوینت:

هشت طرح اصلی خان ها:

1. خان با رواق و ایوان سراسری در همه طبقات:

     در این نوع که در خاورمیانه عمومیت دارد حجره ها از طریق ایوان به حیاط راه دارند. حجره ها شبیه به هم و دارای ابعاد متفاوت اند مساحت برخی از آنها به پنج متر مربع و برخی دیگر به پنجاه متر مربع هم می رسد .

2. خان با ایوان سراسری در سه طرف:

     طرح این نوع خان برای صرفه جویی در زمین است و اختصاص به خانهای کوچکتر دارد .

3. خان با رواق و ایوان سراسری و راهروی داخلی :

     این نوع ویژه خان نادر است و برای زمینهای قناس طرحریزی شده است. ابعاد حجره ها در این خانها متفاوت و حیاط آنها کوچکتر است .

4. خان با رواق و ایوان سراسری در یک طبقه :

مانند سراهای بازمانده از عهد صفوی در ایران که حجره ها در طبقه همکف مستقیما یا از طریق هشتی کوچکی به حیاط راه دارند. در طبقه بالا این هشتیها به هم متصل اند و تشکیل راهرویی را می دهند مانند خان مادرشاه و سرای تالار در اصفهان .

5. خان با رواق و ایوان سراسری در دو طبقه :

     در این نوع خان که خاص کشور مصر است طبقات همکف و اول از طریق ایوان و رواق به حیاط راه دارند . راهروهای طبقات بالاتر در درون ساختمان جای دارند.

6. خان با مهتابیهای دورتادور:

     در این نوع خان که بیشتر خاص سراهای قرن سیزدهم در ایران است برخلاف خانهای عصر صفوی که در طبقات بالا راهروهای سرپوشیده به شکل رواق و ایوان دورتادور داشت طبقه اول (بالای همکف ) عقب نشسته و تشکیل مهتابی داده است مانند سرای حاجی کریم در اصفهان و سرای احمدی در شیراز ..

7. خان با ایوان و گوشه های پخ :
   این نوع خان عمدتا در ایران یا در مناطق متأثر از معماری ایرانی دیده می شود مانند دیار بکر و اورفا در ترکیه . خان قوردبک در حلب استثنای این قاعده در کشورهای عربی است .8. خان با صحن سرپوشیده :

     در این نوع صحن میان خان با یک یا چند گنبد پوشیده شده است . حجره ها گرداگرد صحن قرار دارند و طبقه فوقانی دارای ایوانی سراسری و مشرف به صحن است . بدین ترتیب این خانها شباهت زیادی به تیمچه های ایرانی دارند و احتمالا از معماری آنها متأثراند

اجتماع خان ها را می توان به سه گونه متفاوت مشخص کرد:

1 . اجتماع خانها در اطراف معبر اصلی بازار:

اجتماع خانها در اطراف معبر اصلی بازار که بیشتر خـاص ایـران است و در شهرهای مهمی مانند اصفهان شیراز و تبریز دیده می شود. خانها در بازارهای ایران یا در دو سوی راسته ردیف یا در یک مجموعه مرکزی گرد هم یا در فضای میان بازارهای متقاطع قرار گرفته اند. اصولا نزدیکی و پیوستگی مکانی راسته و خان یکی از شاخصهای اصلی بازارهای شرقی و بخصوص بازارهای ایرانی است و این نزدیکی عملا پیوستگی عمده فروشی و خرده فروشی را آسان و سریع می کند.

2 . اجتماع خانها در مرکز شهر یا در نزدیکی بازار:

       در این گونه که بیشتر در ترکیه و کشورهای عربی دیده می شود خانها در داخل شهر در چند هسته مرکزی جمع هستند و بندرت دیده می شود که به معبر اصلی بازار راه مستقیم داشته باشند

3 . اجتماع خانها در کنار دروازه های شهر:

       اجتماع خانها در کنار دروازه های شهر که بیشتر در شهرهای غرب دنیای اسلام دیده می شود و معمولا در کنار معابر عمومی و بخصوص بین بازار و دروازه های شهر قرار دارند.

تیمچه:

اصطلاحی ایرانی است که در تهران و اصفهان به فضای سرپوشیده وسیعی با حجره های دو یا سه طبقه دورتا دور و در تبریز و چندین شهر دیگر به راسته بازار کوتاه و پهن و مسقفی گفته می شود که از دو سو می توان آن را بست مانند تیمچه مظفریه تیمچه گرجی لر تیمچه امیر
در معماری تیمچه ها که متأثر از معماری دوران بعد از صفوی است سه نوع رایجتر را می توان تشخیص داد:

1- معمولترین شکل آن دو طبقه مسقف و به شکل مربع یا مستطیل است مانند تیمچه عتیقه فروشها در اصفهان تیمچه مظفریه تبریز

2-دو طبقه بی سقف شبیه به معماری سرای با راهروهای دورتادور سرپوشیده یا بی سقف مانند تیمچه نبی و تیمچه ملک در اصفهان

3-یک طبقه با سقف یا بی سقف مانند تیمچه سعادت و تیمچه حاجی کریم پوستی در اصفهان

• پیوستگی میان اجزای مختلف بازار با قدمتهای متفاوت:

در شهرهای اسلامی بیشتر بازارهای بزرگ که به صورت مجموعه های به هم پیوسته با معماری و مصالح کم و بیش یکسان دیده می شوند از گسترش یک هسته اصلی در محله های مجاور پدید آمده اند. در این روند راسته ها و مجموعه های بسته جدیدتر با معماری یکدست و مصالح مشابه به مجموعه پیشین افزوده شده اند.این یکدستی ساختمانی از وجوهی است که بازار شرقی اسلامی را از کویهای تجاری اروپا و هند که در آنها ساختمانها طرح معماری و مصالح یکسان ندارند متمایز می کند

درست است که در اروپا و هند کویهای تجاری سنتی و کهن از دو سوی دارای مغازه های بظاهر همگن و به هم پیوسته هستند اما در بیشتر موارد هر ساختمان جداگانه برای خود شکل معماری خاص دارد چنانکه خانه ها و ساختمانهای دو طرف کوی نیز از هم متمایزند. هر خانه سازنده ای جداگانه دارد که در قدیم معمولا مالک دکان یا کارگاه نیز بوده است . در عوض راسته بازار شرقی ساختاری طرحدار یکدست و طویل را نشان می دهد که ساختمانها در هر دو طرف آن یکسان است علت این یکدستی پوشش مشترک سقف ساختمانهاست . حتی در مورد بازارهای بی سقف نیز این یکدستی به گونه ای دیگر دیده می شود