موزه گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ و هنر است که نگهداری و حفاظت از آثار اولین وظیفه هر ملتی نسبت به گذشتگان و نوادگان آن است. آیندگان در مورد ما قضاوت خواهند کرد. در این مهم یکی از اصلی ترین فاکتورهای موثر در جلوگیری از تخریب آثار نورپردازی آنهاست.
-از جمله عوامل موثر بر پوسیدگی اشیا موزه و تأثیر گذاری بیشتر روی مواد آلی (کاغذ، پارچه، چرم و تابلوهای نقاشی)
-همه انواع نور، چه مرئی و چه غیر مرئی، طبیعی یا مصنوعی، موجب پوسیدگی و فرسایش اشیاء می شوند.
- نکات کلیدی در نور پردازی موزه ها :
١- خوب دیدن شی از هر نظر که شامل انتخاب دمای رنگ مناسب برای رویت رنگ اصلی شی ، زاویه تابش مناسب برای رویت بهتر فرم و حجم آن و نیز جلوگیری از خیرگی چشم می باشد.
۲- محدودیت هایی که در رابطه با نگهداری اشیاء وجود دارد.
3- حفاظت از شی در مقابل نورهای مضر مادون قرمز که باعث تسریع در فعل و انفعالات شیمیایی می گردد و اشعه ماورای بنفش که اثر سوئی بر مواد می گذارد و رنگ را از بین می برد. لازم به توضیح است اشیاء با ارزش از نظر میزان حساسیت به نور دسته بندی می شوند؛ فلز و سفال و سرامیک در صورتی که روی آنها نقاشی نباشد (اجسام منقوش حساسیت بالاتری دارند) و کاغذ، ابریشم، تابلو نقاشی و ... در هر حال بایستی لیست الكتروکامپ و مشخصات اشیاء در اختیار نور پرداز قرار گیرد که با توجه به حساسیت، نورپردازی خاص خود را داشته باشند. مثلا برای نور پردازی نسخ خطی چون بسیار حساس هستند ۵۰ لوکس ( نهایتا ۳ ساعت در روز ) نور تنظیم می شود
4- دفع کردن حرارت منبع نور
5- صرفه جویی در مصرف انرژی
6- سهولت تعویض یا تعمیر منابع نوری
- روش های نورپردازی در موزه :
شی و معماری هر دو به نور زنده هستند و نور قادر است پیام های فراوانی را ارسال کند که تاثیرات احتمالی آن عبارتست از: راهنمایی کردن، آگاهی دادن، جدا کردن و بهم پیوستن، مخفی یا آشکار کردن، بزرگ و کوچک کردن و تولیدی شادی یا اندوه.
استفاده ناشیانه از نور می تواند سبب تحریف فضا شود. از اینرو نور پردازی باید در جهت تاکید بر واقعیت باشد و نباید با استفاده از شیشه رنگی، سطوح انعکاسی و غیره، رنگ ها را تغییر داد. روشنایی موزه متناسب با آمادگی بازدید کننده، سبب واکنش وی شده و ممکن است موجب تحرک یا خستگی وی شود. بنحوی که سایه روشن های نورانی شدید و سریعا متغير، حتی زرد موجب خستگی بسری یا عصبی شدن بازدید کننده می شوند. میزان روشنایی عمومی باید به اندازه ای باشد که از کنتراست بیش از حد اجتناب شود.
در مواردی که میزان افزایش یا کاهش روشنایی سریع و زیاد است، باید یک منطقه واسطه تطبیقی با انتقالی فراهم شود، بنحوی که بازدید کننده قادر باشد، به سطح جديد روشنایی عادت کند. کنتراست برای درک محیط لازم است، اما در موزه باید هوشمندانه تنظیم شود. بنحوی که همه اشیا و سطوح هم اندازه در میدان دید، تا حد ممکن به یک نسبت روشن شوند. خیرگی چشم، زمانی اتفاق می افتد که شی روشن شده تحت تاثیر حضور عمل روشنتر در میدان دید قرار گیرد. چشم، خیرگی در نور روز را بهتر از نور مصنوعی تحمل می کند.
زیرا در هنگام روز منبع روشنایی بالاتر است. چنانچه حذف منبع خیرگی ممکن نباشد، باید سطح روشنایی عمومی را افزایش داد. فشار جشم از طريق خیرگی، نقش مهمی در معماری موزه دارد. فشار چشم ممکن است نه تنها در رابطه شی، بلکه در فضای نمایشگاه، هرجا که میدان دید دارای کنتراست های شدید است بروز کند، جهت نور بر طراحی کلی موزه تاثیر عمده ای دارد و از اینرو زوایه تابش نور باید مورد مطالعه قرار گیرد.
نوری که بطور مایل نسبت به مسیر دید از بالا و از کنار می آید، ادارک را تسهیل میکند. در حالیکه در همان محور خط دید، نور هیچگونه کنتراستی ایجاد نکرده و سبب تحريف ادارک می شود. این ملاحظات نه تنها در مورد اشیا سه بعدی، بلکه در مورد نقاشی های دارای سطح ضخیم موزه نیز صادق است.
منابع نور :
- طبیعی : نور روز
- مصنوعی : لامپ های تنگستن، لوله های فلورسنت، لامپ های هالوژن و ...
-در نورپردازی فضای داخلی به این نکته نیز باید توجه داشته باشید که نور میتواند به شدت رنگها را تحت تاثیر قرار دهد.
-وسایل قابل تنظیم بیش از همه با تغییر پذیری نور طبیعی تناسب دارند و امتیاز عمده آنها این است که در نور کم می توان روزنه ها را باز گذاشت و تمام نورها موجود را به داخل هدایت کرد و می توان آنها را حسب زاویه تابش نور تنظیم نمود.
نقش این روزنه ها :
- الف- محافظت در مقابل نور خورشید
- ب - تنظیم شدت نور
- ج - چگونگی انتشار نور
- د – استفاده از آنها برای انعکاس نور طبیعی
- شدت نور مستقیم خورشید، برحسب شرایـط ده ها یا حتی صدها بار بیشتر از انواع رایج نورهای مصـنوعی اسـت. نـور غیـرمستقیـم خورشیـد حتـی شدیدتر از نورافکن است. به نحوی که نور روز معمولی ممکـن است از 100/000 لـوکس تجاوز کنـد. اشعه ماوراء بنفش نورخورشیـد نیز نسبت به منابع مصنوعی بیشتر و به مراتب خطرناکتر است.
- میزان روشنایی عمومی باید به اندازه ای باشد که از کنتراست بیش از حد اجتناب شود. در مواردی که میزان افزایش یا کاهش روشنایی سریع و زیاد است، باید یک منطقه واسطه تطبیقی یا انتقالی فراهم شود، بنحوی که بازدیدکننده قادر باشد، به سطح جدید روشنایی عادت کند.
- چشم، خیرگی در نور روز را بهتر از نور مصنوعی تحمل می کند. زیرا در هنگام روز منبع روشنایی بالاتر است. جهت نور بر طراحی کلی موزه تاثیر عمده ای دارد و از اینرو زاویه تابش نور باید مورد مطالعه قرار گیرد.
- نورپردازی طبیعی (نور روز):
جهت نور ممکن است از بالا (عمودی) یا از پهلو (افقی) باشد مدتهاست که ارزش نورپردازی از بالا در طراحی موزه ها استفاده می شود و امتیازاتی نیز برای آن قایل هستند.
الف – نورپردازی از بالا روشی است راحتر و ثابت تر در نورپردازی و کمتر در معرض موانع جنبی در داخل و خارج از سالن مانند ساختمان های دیگر و درختان قرار می گیرد.
ب - نوری که از بالا به تصاویر و یا سایر اشیا به نمایش گذارده می تابد، قابل تنظیم است و تامین کافی و یکنواخت آن دیدی بسیار مناسب با حداقل بازتاب و یا انحراف به وجود می آورد .
ج - امکان به نمایش گذاشتن اشیا بیشتری را در فضای نمایشگاه امکان پذیر می سازد.
لوئی کان به دلیل حساسیتش نسبت به ارزش نور در طراحی ساختمان «شاعر نور پردازی» نامیده شده است و موزه هنری کیمبل که توسط او طراحی شده چکیده تمام طراحی های خوب نورپردازی با نور روز می باشد.
استفاده از در ختان براي جلوگيري از ايجاد كنتراست نور ميان فضاي خارجي و داخلي و به وجود آوردن فضايي زيبا و دل چسب به وسيله در كنار هم قرار دادن آب و درختان و افتادن عكس درختان در آب
نور از طريق يك (( اتصالات نور طبيعي )) كه در زير نور گير سقفي قرار دارد بازگردانده و تصفيه مي شود.
در این محصول ، دو پاورپوینت در مورد بررسی مسئله مهم نور و نورپردازی در موزه ها و سالن های نمایش قرار داده شده است .