معماری دوره جمهوری اسلامی

پس از انقلاب اسلامی ایران، کشور وارد دوره جدیدی از جهت‌گیری فرهنگی، اقتصادی و سیاسی شد. معماری به عنوان بخشی از ساختار شهر و فرهنگ، تحت تأثیر این تحولات قرار گرفت. پژوهشی نشان می‌دهد که «تحولات اجتماعی-فرهنگی ایران در دهه ۸۰، سازمان فضایی مسکن را تحت تأثیر قرار داده است».

عوامل تأثیرگذار عبارت‌اند از: هویت اسلامی-ایرانی، شرایط جنگ و بازسازی، محدودیت‌های اقتصادی، فناوری نوین و جهانی‌شدن معماری.

معماری دوره جمهوری اسلامی غالباً به دو دوره بزرگ تقسیم می‌شود:

• دوره اول: از انقلاب تا پایان جنگ ایران-عراق (حدود تا سال ۱۳۶۷).
• دوره دوم: از بازسازی پس از جنگ تا امروز.

مطالعات نشان می‌دهد گرایش‌های عمده معماری پس از انقلاب شامل موارد زیر هستند:

• احیای معمارِی سنتی ایرانی – اسلامی.
• تلفیق مفاهیم سنتی با معماری مدرن.
• گرایش به سبک‌های پست‌مدرن و نوگرایی.
• منطقه‌گرایی، توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگ بومی.

در دوره اول، با توجه به شرایط جنگ، بازسازی و نیازهای فوری، شهرسازی و معماری عمدتاً متاثر از شرایط اقتصادی و اجتماعی بودند. اولویت بر تأمین سریع فضاهای آموزشی، فرهنگی و مذهبی بود.

پس از پایان جنگ ایران-عراق، بازسازی کشور و توسعه شهرها وارد فاز جدیدی شد. پروژه‌های بزرگ شهری، برج‌ها، فضاهای تجاری–اداری برجسته شدند. نیاز به نمادهای شهری و فناوری‌های نوین بیشتر شد.