آسیب شناسی و مرمت خانه پروین اعتصامی

خانه پروین اعتصامی (شاعر معاصر ایران) در محله چایکنار تبریز در جانب شرقی پل منصور و حد فاصل این پل و شهرداری منطقه یک تبریز و در کوچه ای به نام ساوجبلاغی ها که اینک به یاد این شاعره ی نام آور کوچه پروین اعتصامی نام نهاده شده  قرار دارد.

با توجه به شواهد موجود و ویژگی های معماری  بنا و قدمت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود .

سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری در راستای ارج نهادن به مقام این شاعر توانا ، با توجه به جایگاه این شاعر معاصر در عرصه ی  ادب و فرهنگ ایران زمین و ارزش های معماری و تاریخی این خانه تاریخی در سال 1385 اقدام به ثبت این اثر در فهرست آثار ملی کشور تحت شماره  18681 نموده است.

• مشخصات خانه پروین اعتصامی :

بنا در دو طبقه (اول و زیرزمین) احداث شده و در نیم طبقه ( بالای طبقه اول) دو اتاق گوشواره (بهار خواب) احداث شده و سردابه و آب انبار بنا نیز در حیاط ساختمان قرار دارد .

مساحت زیر بنای کل طبقات در حدود 600 متر مربع و مساحت حیاط آن 900 متر مربع می باشد.

جهت قرارگیری بنا شرقی-غربی است و ساختمان در ضلع شمالی عرصه این خانه احداث شده و ورود به آن از دو ورودی (پلکان) میسر می باشد.

طبقه زیرزمین شامل حوضخانه و اتاق های تابستان نشین و فضاهای خدمات است.

پلان حوضخانه فرم چلیپایی شکل دارد.

در طبقه اول شش اتاق و یک طنبی (سرسرا) قرار دارد.

مصالح بکار رفته در احداث بنا، آجر، خشت و چوب است.

حیاط مشجر و حوض سنگی موجود در وسط آن نیز بر زیبایی این خانه تاریخی افزوده است.

نمای ساختمان آجری و حالت قرینه ای دارد.

در مکانهایی که رطوبت نسبتا زیادی وجود دارد، از سیستم سنگ و آجر چینی تفلیسی استفاده می شود.

علت وجود آب انبار  این است که در زمان های قدیم ، هر خانه هفته ای یک روز حق آب داشته که این آب توسط لوله های سفالی یا قنات به آب انبار می رسیده است.

در کنار آب انبار مکانی بوده که در تابستان جهت نشیمن و استراحت استفاده می شده که به آن پاشیر می گفتند.

در داخل پاشیر حوضی بوده که آب در آب انبار با استفاده از تلمبه دستی به حوض ریخته می شده است.

در مورد پی از سنگ چینی روی از روی بستر صورت گرفته  که بین این سنگ لاشه ها با ملات ساروج پر شده و این سنگ چینی تا  15 سانتی متر بالاتر از سطح زمین بوده و از روی این پی دیوار کار شده است.

در دو طرف تالار یا مهمان خانه در طبقه اول دالان هایی وجود داشته که به آنها تختگاه می گفتند، که این تختگاه ها به راه پله هایی به طرف طبقه بالا و زیرزمین داشته است.

این خانه بر روی خاک بکر نشست و خاک دستی و هم چنین شناژ ندارد و خاک سفالی در آن وجود ندارد ، به همین دلیل از یک پی مقاوم برخوردار است و البته به همین دلیل ارتباط مستقیم با خاک ،  دیوارها رطوبت و پوسیدگی دارد و در زیرزمین کانال هایی را برای نم زدائی تعبیه کرده اند تا سیرکولاسیون هوا صورت گیرد.

ریتم خاصی در نما به کار رفته است و عناصر پنجره ها تکرار شده و قرینه هستد.

نمای ورودی ساختمان که با طاق تزیینی زینت داده شده است ، دارای آجر کاری با مصالح آهک و خاک (ساروج) صورت گرفته و در مورد نوع آجرکاری در قسمتهای میانی از آجرکاری تزیینی استفاده شده است.

تزیینات دور پنجره ها هم از آجر است که به صورت نیم قوس کار شده است (قوس ساده) . در این قوسها عرض پنجره ها را 6 قسمت می کنند و در گوشه ها از یک ششم دایره استفاده می کنند.

دسته بندی آسیب های وارده به خانه پروین اعتصامی :

• آسیب های رطوبتی (نزولی ، صعودی)
• آسیب های عناصر حذفی و الحاقی
• آسیب های تأسیساتی ، مکانیکی

رفع خطر شامل از بین بردن خطرات ناشی از تخریب ساختمان در طول طرح مرمتی بنا می باشد.

به منظور جلوگیری از عملکرد بیشتر عوامل مخل و با هدف حفظ وضع موجود بنا از نقطه نظر زمان شروع عملیات حفاظتی ، حفاظت به سه مقوله اساسی زیر تقسیم بندی می شود :

• حفاظت هم زمان با استقرار و تجهیز کارگاه مرمتی
• حفاظت در حین مرمت
• حفاظت در حین احیا

مبانی طرح مرمت :

• از بین بردن عوامل مخل
• تقویت بهسازی و تعویض
• مرمت تزئینات بنا