آسیب شناسی ، مرمت و احیاء خانه صلح جو تبریز ( 140 اسلاید )

نام بنـا : خانه صلح جو

مـوقعيـت بنـا : تبريز, خيابان تربيت, كوچه كرباسي, پلاك 27 .

نـوع مـالكيـت بنـا : مالكيت بنا خصوصي است كه مالك اوليه آن آقاي ممقانيان و مالك فعلي آن آقاي صلح جو مي باشد.

قدمت بنـا : احداث بنا را بر طبق شواهد معماري موجود و نمونه آجركاريهاي آن به دوره قاجاري نسبت مي دهند.

اقـدامـات انجـام شـده : حدود 30 سال است كه اين خانه به حالت متروك و خالي از سكنه باقي مانده است.

تـوضيحـات ضـروري و اختصـاصي بنـا : مي توان گفت كه اين بنا نمونه اي از معماري دوران گذر از قاجار به پهلوي مي باشد.

اقـدامـات انجـام گـرفته در گـذشته بـر روي بنـا : طبق شواهد موجود در دوره پهلوي بر روي اين بنا تغييرات و الحاقاتي انجام گرفته است.

• شرحی از مشخصات بنا :

اين بنا يكي از خانه هاي قديمي موجود در بافت تاريخي شهر تبريز مي باشد كه مالك اوليه آن آقاي ممقانيان  ( كلكته چي ) يكي از تجار معروف چاي اين شهر بوده است.

 خانه شامل دو حياط اندروني و بيروني مي باشد. ورودي اصلي اين بنا از كوچه فرعي منتهي به كوچه كرباسي است كه پس از گذر از يك هشتي از طريق دو دالان وارد طنبي بخش اندروني و حياط  بخش بيروني مي شود و پس از ورود به اين حياط از طريق ورودي هاي جداگانه وارد فضاهاي مختلفي از جمله زيرزمين هاي چهار طرف ساختمان و طنبي ها و اتاق هاي جانبي و دسترسي هاي فضاهاي طبقه فوقاني مي شود.

اين مجموعه جزء نادر مجموعه هايي است كه حياط بيروني آن در هر چهار طرف داراي فضاهاي معماري مي باشد . از جمله اين فضاها سه طنبي در اضلاع شمالي , جنوبي و غربي مي باشد كه هر طنبي داراي ورودي مستقل و دو گوشوار است كه در طبقه فوقاني اين گوشوارها دو اتاق با ورودي هاي مستقل از فضاهاي پايين  به چشم مي خورند.

اين بنا داراي كاربري مسكوني بوده است كه در حدود 30 سال متروك و خالي از سكنه مانده است وكاربري  فرهنگي يا مسكوني براي آن پيشنهاد مي شود.

طراح بنا هر قسمتي از بنا را بوسيله يك ورودي مجزا از ساير بخش ها جدا نموده است. در اين خانه بخشهاي مختلف طبقات ( همكف, اول و زيرزمين ) داراي اختلاف ترازهايي نسبت به همديگر كه گاه تا 1/5  متر مي رسد مي باشد.

 زيرزمين ضلع غربي بنا داراي خصوصيات بارزتري از ساير زيرزمين هاست و داراي الگوي شكم دريده با حوض سنگي به فرم بيضي شكل مي باشد.

حياط بيروني ساختمان نيز داراي حوضي سنگي در مركز حياط مي باشد.

آب انبار اين بنا در ضلع شرقي حياط بيروني قرار دارد.

تـزئينـات بكـار رفتـه :

• الف : نماهاي آجري با طرح هاي مختلف و سنتوري هاي بالاي پنجره ها در برخي از فضاها
• ب : زيرزمين بخش غربي ساختمان داراي تزئينات گچبري بالاي درب ها و تزئينات ساده گچي بر روي سقف

ارزش تاریخی بنا :

اما به طور کلی کاربری بنا در تمام دوره ها و با تمام تغییرات مسکونی بوده و همین امر باعث شد ما برای کاربری جدید آن هم کاربری مسکونی و فرهنگی را پیشنهاد نماییم تا همچنان بتواند اصالت و هویت خود را حفظ نماید.

به دلیل قرار گیری این بنا در مرکز شهر-نزدیکی به مرکز خرید تربیت و همچنین ساختمان شهرداری که از بارزترین آثار تاریخی شهر تبریز به شمار می رود ، باعث شده که این بنا از حیث هویت و تاریخ حائز اهمیت قرار گرفته و در این اواخر اقدام به مرمت آن نمایند.

لازم به ذکر است که خانه صلح جو از جمله خانه های قدیمی موجود در بافت شهر تبریز است که به دلیل نحوه ترکیب فضاها و همچنین طراحی نادر و منحصر به فردش در نحوه قرار گیری حیاط بیرونی باعث شده تا از سایر بناها شاخص تر شده و دارای اهمیت باشد.

• ارزش معماری بنا :

طراح بنا هر قسمتي از بنا را بوسيله يك ورودي مجزا از ساير بخشها جدا نموده است. در اين خانه بخشهاي مختلف طبقات ( همكف, اول و زيرزمين ) داراي اختلاف ترازهايي نسبت به همديگر كه گاه تا 1/5 متر مي رسد, مي باشد.

 زيرزمين ضلع غربي بنا داراي خصوصيات بارزتري از ساير زيرزمين هاست و داراي الگوي شكم دريده با حوض سنگي به فرم بيضي شكل مي باشد. حياط بيروني ساختمان نيز داراي حوضي سنگي در مركز حياط مي باشد. آب انبار اين بنا در ضلع شرقي حياط بيروني قرار دارد.

• ارزش فرهنگی بنا :

فرهنگ درون گرایی و احترام به حریم خصوصی منازل و حفظ حرمت برای اهالی آن به گونه ای که در این بنا حیاط بیرونی از هر چهار طرف دارای فضای معماری بوده که از جمله این فضاها می توان به سه طنبی در اضلاع شمالی؛ جنوبی و غربی اشاره کرد که هر طنبی دارای ورودی مستقل و دو گوشواره بوده که در طبقه فوقانی از این گوشواره ها دو اتاق با ورودی های مستقل از فضای پائین بوجود می آید. به گونه ای که افراد بدون ورود به حریم خصوصی خانه وارد فضای پذیرایی و مهمان خانه شوند و نیز مالکیت این بنا در تمام دوره ها خصوصی بوده است.

• طرح احیاء :

مالکیت این بنا با استناد به مدارک و آثار به دست آمده کاملا خصوصی بوده که مالک اولیه آن آقای ممقانیان از تجار بزرگ چای بوده و مالک فعلی آن آقای صلح جو است که اسم بنا نیز از صاحب آن اتخاذ شده است.

در نتیجه کاربری بنا در تمام دوره ها شخصی و مسکونی بوده است و تمام تزئینات ؛ مشخصات معماری – ساختاری ؛ ترکیب فضاها ؛ سیرکلاسیون ؛ مسیر های دسترسی و به طور کلی ساختار بنا با توجه به این موضوع طراحی شده است و نیز با توجه به قسمتهای مختلفی که به دلیل عواملی که قبلا ذکر شد قابل به مرمت و باز سازی آن نیستیم بهترین کاربری که می توان در این دوره به آن اعطا کنیم ،کاربرد فرهنگی و مسکونی است که با توجه به قدمت این بنا و تزئینات و ویژگی های معماری آن باعث شده که به جنبه فرهنگی آن بیش از یک فضای خصوصی و صرفا عملکرد شخصی آن توجه نمائیم و یک کاربری کاملا فرهنگی و عمومی برای آن در نظر بگیریم تا گروه بیشتری از افراد از این بنا و زیبایی هایش بهرمند شوند .

در انتها با توجه به تمام مسائل ذکر شده؛ ویژگی بنا بهترین حضور بنا در این عصر موزه است. که علاوه بر به نمایش گذاشتن تاریخچه خود گوهر های فرهنگی – تاریخی دیگر را نیز در خود جا می دهد.

•  فایل منبع اصلی نوشته شده توسط دانشجویان : سید اوسط حسینی ، مهدی پاکزاد و شهرام یادگار